ศึกษา ‘หจก.สมบูรณ์และบุตร’ ผู้ส่งออกใบตะไคร้อบแห้ง เชื่อมเกษตรกรสู่ตลาดเยอรมันเพื่อผลิตชา

การจะเป็น Supply ปลูกและผลิตใบตะไคร้อบแห้งให้กับบริษัทสัญชาติเยอรมันเพื่อนำไปเป็นส่วนประกอบในการผลิตชาไม่ใช่เรื่องง่าย เพราะต้องทำตามมาตรฐาน - คุณภาพต่างๆ ให้เป็นไปตามที่กำหนดอย่างเคร่งครัด จุดประเด็นอันน่าสนใจว่า คุณพัชรพรรณ กลิ่นผา หุ้นส่วนผู้จัดการ หจก.สมบูรณ์และบุตร (บริษัทฯ) มีการบริหารจัดการเครือข่ายเกษตรกรปลูกตะไคร้อย่างไร ให้ประสบความสำเร็จจนสามารถส่งออกสินค้าไปยังประเทศเยอรมันยาวนานกว่า 30 ปี

คุณพัชรพรรณ เผยว่า ธุรกิจ Supply ปลูกตะไคร้เพื่อนำใบมาอบแห้งแล้วส่งออก เริ่มต้นจากคุณพ่อเมื่อประมาณ 40 ปีที่แล้ว โดยอดีตเป็นทหารแล้วลาออกจากราชการ มาทำงานเป็นล่ามที่แอร์อเมริกา ต่อมาได้มาเป็นล่ามให้กับชาวเยอรมันที่จัดซื้อพืชสมุนไพรส่งไปเยอรมัน หลังจากนั้นชาวเยอรมันคนดังกล่าวได้ลาออก คุณพ่อจึงทำหน้าที่ส่งออกพืชสมุนไพรไปเยอรมันแทน

ซึ่งช่วงแรกๆ พืชที่ส่งออกจะเป็นกระเจี๊ยบแดง มียอดส่งออกเยอะมาก มีมะขามแขกบ้าง ได้ทำการส่งออกเรื่อยมาประมาณ 20 ปี ต่อมากระเจี๊ยบแดงในไทยมีราคาสูงขึ้น สินค้าจากโซนภูมิภาคอื่น เช่น ทวีปแอฟริกามีราคาถูกกว่า ทำให้การนำเข้ากระเจี๊ยบแดงจากไทยเริ่มลดน้อยลง ต่อมาบริษัทจากเยอรมันที่นำเข้ากระเจี๊ยบแดงได้ขายกิจการไปให้อีกบริษัทชาติเดียวกัน จึงย้ายการส่งออกของหจก.สมบูรณ์และบุตร ไปยังบริษัทที่เทคโอเวอร์ด้วย จากนั้นคอมพานีสัญชาติเยอรมันจึงเสนอให้คุณพ่อผลิตใบตะไคร้แห้ง โดยช่วงแรกจะเป็นแบบบดละเอียด ก่อนที่ช่วงหลังจะเปลี่ยนมาเป็นการหั่นยาวประมาณ 1 เซนติเมตรจนถึงปัจจุบัน

หุ้นส่วนผู้จัดการ หจก.สมบูรณ์และบุตร กล่าวว่า บริษัทที่นำเข้าจากประเทศเยอรมันจะนำตะไคร้ของทางบริษัทและเครือข่ายเกษตรกรไปทำเป็นส่วนประกอบของชาเพื่อชงดื่ม เนื่องจากประเทศทางทวีปยุโรปเป็นเมืองหนาว จึงนิยมดื่มชาซึ่งมีส่วนผสมหลายชนิด มีตะไคร้อบแห้งเป็นส่วนหนึ่งในนั้น ก่อนนำไปผลิตแล้วแพ็กเกจจิ้งเพื่อจำหน่ายเป็นผลิตภัณฑ์ชา โดยส่วนใหญ่บริษัทส่งออกตะไคร้อบแห้งเป็นหลัก จะมีอัญชันบ้างตามออเดอร์ที่ลูกค้าสั่ง 

ในเรื่องนี้ คุณพัชรพรรณ อธิบายว่า บริษัทที่รับซื้อตะไคร้อบแห้งจากหจก.สมบูรณ์และบุตร จะมีมาตรฐานที่เรียกว่า ‘มาบาโกรน’ (Mabagrown) ซึ่งทางเราและเครือข่ายเกษตรกรจะต้องปฏิบัติอย่างเคร่งครัด เช่น จะต้องทำอะไร - ดูแลอะไรบ้างทั้งระบบ โดยทุก 3 - 4 ปี ทางบริษัทนำเข้าจากเยอรมันจะส่งทีมงานมา Audit ที่ไทย โดยจะทำการตรวจสอบทั้งโรงงานที่ลพบุรีและเครือข่ายเกษตรกร นอกจากนี้ในทุกๆ ปี จะต้องทำ Internal Audit โดยใช้ระบบประเมินผลเกษตรกรรายย่อย (Learning Management System : LMS) ที่ทางเยอรมันส่งมาให้ หากใครไม่ผ่านการประเมิน ต้องทำการแก้ไข

โดยกระบวนการปลูกตะไคร้บริษัทฯ จะเน้นตั้งแต่การเลือกแปลงปลูกต้องมีการเข้าไปตรวจสอบ เช่น ข้างๆ แปลงปลูกมีการปลูกพืชอะไร มีการใช้ยาฆ่าแมลงหรือเปล่า บริษัทฯ ต้องเข้าไปบริหารจัดการความเสี่ยงที่อาจจะเกิดขึ้นกับสินค้า ถ้าเลี่ยงไม่ได้ต้องปลูกพืชกันชน ป้องกันยาฆ่าหญ้า - ยาฆ่าแมลงไม่ให้ไหลเข้าหรือลมพัดเข้าแปลงปลูกตะไคร้ ส่วนการรดน้ำที่นั่นจะใช้น้ำบาดาล ถ้าเป็นน้ำคลองอาจมีการปนเปื้อนของสารเคมีต่างๆ นอกจากนี้ยังต้องตรวจสารตกค้างในดินแล้วส่งผลให้บริษัทจากเยอรมันรับทราบด้วย 

ขณะที่การใส่ปุ๋ยจะต้องแจ้งว่าเกษตรกรใช้ปุ๋ยอะไร มีส่วนผสมอะไรบ้าง มีการดูปริมาณการใช้ว่ามากน้อยเพียงใด ดังนั้นจึงต้องมีการถ่ายรูปถุงบรรจุปุ๋ยส่ง ถ้าข้างถุงไม่บอกส่วนผสมต้องโทร.ไปสอบถามบริษัทจำหน่ายปุ๋ยว่าส่วนผสมมีอะไรบ้าง ต้องขอใบรับรองแล้วส่งให้บริษัทนำเข้าจากเยอรมัน แต่สิ่งที่ห้ามใช้คือ ปุ๋ยที่ทำจากกากตะกอนน้ำเสีย นอกจากนี้หจก.สมบูรณ์และบุตร ยังต้องมีการเตรียมถุงให้เกษตรกรสำหรับเก็บสินค้า ใช้บรรจุตะไคร้เท่านั้น ซึ่งมีลักษณะคล้ายกับถุงปุ๋ยใบใหญ่ เนื่องจากบริษัทรับซื้อจากเยอรมันห้ามนำถุงปุ๋ยที่ใช้แล้วนำมาล้างตากแห้งแล้วนำมาใช้ใหม่ ต้องใช้ถุงเฉพาะที่จัดให้เท่านั้น

สำหรับสินค้าที่เราส่งออกทางบริษัทที่รับซื้อจะนำไปสุ่มตรวจสารตกค้างนับ 100 ชนิด แต่สำหรับกระบวนการผลิตตะไคร้อบแห้งนั้น หจก.สมบูรณ์และบุตร จะเป็นผู้ควบคุม เช่นการนำดินไปตรวจ แล้วส่งผลตรวจดินให้ทางบริษัทจากเยอรมันรับทราบ การห้ามใช้ยาฆ่าหญ้า ยาฆ่าแมลงต่างๆ โดยตะไคร้อบแห้งที่ทางเราส่งออกจะมาจากเครือข่ายเกษตรกรที่มีการลงทะเบียนกับบริษัทนำเข้าจากเยอรมัน ไม่ได้รับซื้อโดยทั่วไป 

คุณพัชรพรรณ บอกว่า ปัจจุบันมีเครือข่ายเกษตรกร 20 ราย มีพื้นที่ปลูกตะไคร้รวมกัน 80 ไร่ โดยเป็นเกษตรกรในจังหวัดกำแพงเพชร เนื่องจากพื้นที่มีความเหมาะสม มีน้ำตลอดปี ดินร่วนปนทราย อากาศไม่เย็นจนเกินไป ส่งผลให้มีการปลูกตะไคร้ค่อนข้างเยอะ ซึ่งออเดอร์จากบริษัทนำเข้าจากเยอรมันจะอยู่ที่ 100 ตันต่อปี โดยเกษตรกรจะมีรายได้จากการปลูกตะไคร้ใบเฉลี่ยประมาณ 10,000 บาทต่อไร่ (ยังไม่หักค่าใช้จ่าย และการบริหารต้นทุนต่างๆ)

คุณพัชรพรรณ เล่าว่า บริษัทและเครือข่ายเกษตรกรถือเป็นซัพพลายเชนแข็งแรง โดยหจก.สมบูรณ์และบุตร ไม่ใช่แค่รวบรวมผลผลิต แต่ต้องดูแลเกษตรกร ให้ความรู้ในการทำสิ่งที่ถูกต้อง ควรใช้วิธีอะไร และต้องทำอย่างไรในการปลูกตะไคร้บ้าง สิ่งใดที่ควรทำ และสิ่งใดที่ห้ามทำ

โดยหากเป็นเรื่องใหญ่หรือวาระสำคัญมากๆ ทีมงานจากเยอรมันจะมาทำการอบรมให้ที่ประเทศไทย แต่ถ้าเป็นเรื่องปลีกย่อย หรือสิ่งที่ควรรู้จะมีการส่งเอกสารมาให้หจก.สมบูรณ์และบุตร แล้วเราก็นำไปอธิบาย - อบรมเกษตรกรต่อ เป็นหัวข้อ Training ที่จะต้องบันทึกไว้เวลาเค้ามาตรวจ โดยการอบรมต้องมีการบันทึกรายละเอียด เช่น เรื่องอะไร วันที่เท่าไหร่ มีคนเข้าร่วมประชุมกี่คนเป็นใครบ้าง ต้องลงลายมือชื่อไว้ด้วย และเรื่องที่อบรมมีสาระสำคัญอะไรบ้าง เป็นต้น

สำหรับเรื่องนี้ คุณพัชรพรรณ ให้ความรู้ว่า ปัจจุบันกลุ่มเครือข่ายเกษตรกรมีเรื่องที่ต้องปรับตัวและเปลี่ยนแปลงก็คือ เรื่องสิ่งแวดล้อม (Go Zero) ลดการเกิดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ให้เหลือสุทธิเป็นศูนย์ ภายปี 2050 เนื่องจากสหภาพยุโรป (อียู) กำลังให้ความสำคัญกับเรื่องนี้เป็นอย่างมาก มีการกำหนดกฎเกณฑ์ต่างๆ ที่ทางเราต้องปฏิบัติตาม ซึ่งเป็นกฎใหม่ที่เพิ่งออกมาในปีนี้ โดยให้บริษัทนำเข้าจากเยอรมันจะให้หจก.สมบูรณ์และบุตร วางแผนว่าจะลดการเกิดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ของซัพพลายเชนอย่างไร เช่น ใน 10 ปีนี้วางแผนจะทำอะไร และต่อๆ ไป จะวางแผนเช่นไร ซึ่งขณะนี้ทางเราก็ได้มีการขานรับนโยบายดังกล่าวแล้ว เช่น ลดการใช้น้ำมันเช่น การใช้เครื่องตัดหญ้า เครื่องหั่น (ปรับเปลี่ยนเครื่องใช้น้ำมันมาใช้ไฟฟ้าทั้งหมด) หรือเครื่องสูบน้ำจากใช้น้ำมัน ก็มีแผนจะเปลี่ยนมาใช้พลังงานจากโซลาร์เซลล์ เป็นต้น

จากการเกษตรแบบดั้งเดิมเมื่อต้องเปลี่ยนมาผลิตสินค้าเพื่อให้ตอบโจทย์การเป็น Supply บริษัทนำเข้าตะไคร้อบแห้งสัญชาติเยอรมัน เกษตรกรไทยต้องมีการปรับตัวเยอะพอสมควร นอกจากนี้ยังต้องมีการบริหารจัดการให้เป็นระบบอย่างจริงจังด้วย ซึ่งคุณพัชรพรรณ กลิ่นผา หุ้นส่วนผู้จัดการ หจก.สมบูรณ์และบุตร ได้พิสูจน์ให้คอมพานีจากเยอรมันเห็น จนเกิดความไว้เนื้อเชื่อใจในคุณภาพมาตรฐานการผลิตมายาวนานกว่า 30 ปี ซึ่งในอนาคตยังมีแพลนร่วมกันในการสรรหาพืชชนิดอื่นๆ มาปลูกเพิ่มเติม เพื่อผลิตชารสชาติใหม่ๆ ออกมาตอบโจทย์ความต้องการคอชาทั่วยุโรป