มองในมุมจีน หนทางสู่มหาอำนาจทางเศรษฐกิจโลก

ท่ามกลางการวัดพลังด้านเศรษฐกิจกันระหว่างจีนและสหรัฐฯในสงครามการค้าซึ่งดุเดือดมาตั้งแต่ต้นปีที่แล้ว ที่ส่งผลให้เศรษฐกิจโลกในภาพรวมยังไม่สามารถฟื้นฟูได้อย่างเต็มที่ ซ้ำร้ายหากยังบานปลายมากกว่าที่เป็นคาดว่าเศรษฐกิจโลกในปีนี้คงย่ำแย่กว่าที่ผ่านมาเป็นแน่ แต่ทว่า ผลจากการที่ทั้งสองฝ่ายต่าง ‘ซุ่มดูเชิง’ระหว่างกัน ไม่ได้ผลีผลามเหมือนปีที่ผ่านมา ทำให้บรรยากาศสงครามการค้าที่ ร้อนระอุ ดูจะเย็นสบายขึ้นมาบ้าง แต่ก็ยังเร็วไปที่จะด่วนสรุป คงต้องติดตามรอดูเส้นตายในวันที่ 31 มีนาคม 2562 นี้ ซึ่งจะมีการเจรจาปัญหาสงครามการค้าของทั้ง 2 ประเทศ  และการเผชิญหน้ากันอีกครั้งระหว่าง ‘สี จิ้นผิง’ ผู้นำสูงสุดของจีนและ ‘โดนัลด์ ทรัมป์’ ประธานาธิบดีสหรัฐฯ

เป็นที่ทราบดีว่า ภายใต้การจุดชนวนสงครามการค้า ที่เปิดฉากโดยสหรัฐฯ ที่มองว่าไม่ได้รับความเป็นธรรมในการค้ากับจีน ทั้งสหรัฐฯ มียอดขาดดุลการค้ากับจีนที่มีมูลค่าสูงที่สุดราว 3.75 แสนล้านดอลลาร์ และการมุ่งนโยบาย America first ทรัมป์ ซึ่งได้ตอบโต้ด้วยมาตรการภาษี  25 % ในกลุ่มสินค้าหลักที่จีนส่งออกไปสหรัฐฯ ซึ่งตามที่ท่านผู้อ่านทราบดี จีนก็ตอบโต้ในทำนองที่คล้ายๆ กัน รวมทั้งการตอบโต้เชิงกระทบกระเทียบ อาทิ กรณีหัวเหว่ย และไอโฟน

ทั้งหมดนี้ ‘ทรัมป์’ ทำไปเพราะความ ‘บ้าดีเดือด’อย่างนั้นหรือ ไม่น่าจะใช่ จากมุมมองที่ทรัมป์เคยทำธุรกิจ และเคยล้มละลาย และกลับมารุ่งเรืองได้อีกครั้ง เขาน่าจะมองอะไรที่มากกว่า ความ ‘ระห่ำ’ตามพื้นเพเดิมๆที่แสดงออก แต่ สหรัฐอเมริกากำลังกลัวจีนแซงหน้าผงาดขึ้นเป็นมหาอำนาจทางเศรษฐกิจของโลก ! หรือเปล่า ? เลยต้องงัดวิธีชกใต้เข็มขัด

ท่านผู้อ่านคงเคยอ่านรายงานประมาณว่าเศรษฐกิจจีนจะก้าวขึ้นเป็นอันดับหนึ่งในอนาคตกันมาบ้าง แน่นอนว่าประธานาธิบดีสหรัฐฯ ‘ทรัมป์’ ก็ต้องเคยได้ยินเรื่องนี้มากกว่าหนึ่งครั้ง  ในที่นี้เราจึงนำเสนอข้อมูลจากฝั่งจีน ที่เป็นข้อมูลที่นักเศรษฐศาสตร์ชื่อดังที่มีชื่อเสียงที่สุดในประเทศจีน ศาสตราจารย์ ดร. จัสติน อี้ฟู หลิน หรือที่คนไทยคุ้นเคยในนาม ‘หลิน อี้ฟู่’ ที่ได้บรรยายไว้ในงานสัมมนาของศูนย์วิจัย SAFE (Sustainable Architecture for Finance in Europe) และ The Interdisciplinary Centre for East Asian Studies (Interdisziplinäre Zentrum für Ostasienstudien – IZO) มหาวิทยาลัยเกอเธ่ ได้จัดการบรรยายในหัวข้อ “The Economics of China’s New Era” โดยมีสาระที่น่าสนใจ ดังนี้

จีนได้ปฏิรูปเศรษฐกิจมากว่า 40 ปี โดยในปี ค.ศ. 1970 จีนมีรายได้ต่อประชากร (GDP per capita) ประมาณ 147 ดอลลาร์สหรัฐฯ และเพิ่มเป็นประมาณ 495 ดอลลาร์สหรัฐฯ ในปี ค.ศ. 1978 มีมูลค่าการส่งออกเพียงประมาณร้อยละ 1 ของ GDP และมีมูลค่าการนําเข้าประมาณร้อยละ 6 ของ GDP โดยมีอัตราการบริโภคภายในประเทศประมาณร้อยละ 90 ของ GDP ในขณะที่ปี ค.ศ. 2018 GDP per capita ของจีนได้เพิ่มเป็น 9,740 ดอลลาร์สหรัฐฯ เป็นประเทศที่มีรายได้ปานกลางระดับสูง (High Middle Income) โดยมีขนาดเศรษฐกิจใหญ่เป็นลําดับที่ 2 ของโลก และคาดว่าจะกลายเป็นประเทศที่มีขนาดเศรษฐกิจใหญ่ที่สุดของโลกภายในปี ค.ศ. 2030

ทั้ง จีนเป็นประเทศเดียวในโลกที่ไม่เคยประสบปัญหาวิกฤติเศรษฐกิจตลอดระยะเวลา 40 ปีที่ผ่านมา และสามารถรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจได้เป็นอย่างดี แม้ในช่วงที่เศรษฐกิจโลกประสบภาวะวิกฤติ เนื่องจากจีนได้ดําเนิน นโยบายปฏิรูปทางเศรษฐกิจมาโดยตลอด และจะยังคงดําเนินต่อไป ที่ผ่านมารัฐบาลได้ริเริ่มการจัดตั้ง special economic zones การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน และการให้บริการในลักษณะ one stop service ให้กับภาคเอกชน รวมทั้งการส่งเสริมขีดความสามารถในการแข่งขันให้กับสินค้าที่ใช้แรงงานในการผลิต (labour intensive goods)

อย่างไรก็ดี ต้นทุนที่จีนต้องแบกรับจากการดำเนินนโยบายการปฏิรูปที่ผ่านมา คือ 1.การทุจริตที่ขยายตัวเป็นวงกว้าง และ 2.ความเหลื่อมล้ำทางรายได้ของประชาชนระหว่างภูมิภาค

ขณะนี้จีนมีศักยภาพการเติบโตทางเศรษฐกิจสูง ซึ่งเป็นผลจากการปฏิรูปทางเศรษฐกิจที่ผ่านมา ได้ก่อให้เกิดการสะสมของทุน (รวมถึงเครื่องจักรและเทคโนโลยีใหม่ ๆ) เพิ่มขึ้นเป็นจํานวนมาก ส่งผลให้แรงงานสามารถเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิตสินค้าได้มาก

แต่สิ่งที่จีนยังขาดอยู่ คือ การคิดค้นนวัตกรรมใหม่ ๆ ซึ่งเป็นสิ่งที่ประเทศกําลังพัฒนาประสบปัญหา ดังนั้น หากจะเปรียบเทียบระหว่างประเทศพัฒนาแล้วกับประเทศกําลังพัฒนาว่ามีระดับการพัฒนาต่างกันมากน้อยเท่าไร จะต้องพิจารณาที่ช่องว่างของ GDP per capita โดยในปี ค.ศ. 2008 GDP per capita ของจีนคิดเป็นเพียงร้อยละ 21 ของ GDP per capita ของสหรัฐฯ ซึ่งเทียบเท่ากับญี่ปุ่นในปี ค.ศ. 1951 สิงคโปร์ ในปี ค.ศ. 1969 และเกาหลีใต้ในปี ค.ศ. 1977

ทั้งนี้ หากจีนสามารถมีอัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจได้ร้อยละ 8-9 ต่อปี ไปได้อีก 10 ปี ก็น่าจะสามารถแซงสหรัฐฯ ขึ้นเป็นมหาอํานาจทางเศรษฐกิจอันดับ 1 ของโลกได้ในปี ค.ศ. 2028 เนื่องจากปัจจุบันสหรัฐฯ มีอัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจเพียงร้อยละ 2.5 (ในช่วงวิกฤติเศรษฐกิจ มีอัตราการเติบโตทาง เศรษฐกิจเพียงร้อยละ 1.4) ซึ่งต่ำกว่าอัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจเฉลี่ยของประเทศพัฒนาแล้วที่ร้อยละ 3 -3.5

นอกจากนี้ ญี่ปุ่นและประเทศพัฒนาแล้วหลายประเทศกําลังประสบปัญหาด้านโครงสร้างเศรษฐกิจภายในประเทศ จึงควรต้องปฏิรูปเศรษฐกิจ โดยการลดสิทธิประโยชน์ทางด้านสวัสดิการ และลดการตั้งงบประมาณแบบขาดดุลของรัฐ เพื่อให้ประชาชนลดรายจ่าย

อย่างไรก็ดี รัฐบาลอาจไม่สามารถทําได้ในทางปฏิบัติเนื่องจากจะส่งผลกระทบกับฐานเสียงทางการเมืองจํานวนมาก ในช่วงที่ผ่านมา เมื่อเกิดวิกฤติเศรษฐกิจกัประเทศกําลังพัฒนา IMF มักจะแนะนําให้ประเทศเหล่านั้นลดค่าเงิน เพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันด้านการส่งออก แต่ประเทศพัฒนาแล้วกลับเลือกใช้วิธีผ่อนปรนทางการเงินและลดอัตราดอกเบี้ยลงให้อยู่ในระดับที่ต่ำมาก (บางแห่งติดลบ) เพื่อเพิ่มปริมาณเงินหมุนเวียนในตลาดแทน ส่งผลให้อัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจอยู่ในระดับที่ต่ำและฟื้นตัวจากวิกฤติเศรษฐกิจได้ช้า จึงส่งผลเสียต่อการเข้าถึงแหล่งเงินทุนของผู้มีรายได้น้อย และส่งผลให้ความเหลื่อมล้ำทางรายได้ระหว่างคนรวยและคนจนขยายตัวสูงขึ้นจนอาจก่อให้เกิดปัญหาสังคมตามมา

สิ่งที่จีนต้องดําเนินการต่อไป คือ การลดการปกป้อง (protectionism) ในสินค้าที่ใช้แรงงานเข้มข้น (labour intensive) ซึ่งขณะนี้มีการจ้างงานถึง 124 ล้านคน เพื่อโยกย้ายฐานการผลิตสินค้าเหล่านี้บางส่วนไปยังประเทศกําลังพัฒนาอื่น ๆ และใช้นโยบายการคลังส่งเสริมให้มีการขยายการลงทุน เพื่อเพิ่มการจ้างงานและรายได้ให้กับประชาชน ซึ่งจะส่งผลให้เกิดการขยายตัวของการบริโภคภายในประเทศ และการเติบโตทางเศรษฐกิจต่อไป โดยคาดการณ์ว่า จีนจะกลายเป็นประเทศที่มีรายได้สูง (High Income)ภายในปี ค.ศ. 2025 และขณะนี้มีประชากรจีนประมาณ 700 ล้านคนที่หลุดพ้นออกจากสถานะความยากจน แต่ในการพัฒนาประเทศจําเป็นต้องมีรัฐบาลที่มีธรรมาภิบาล ส่งเสริมให้ประชาชนมีการศึกษาที่ดี และสามารถเข้าถึงการรักษาพยาบาลได้อย่างทั่วถึง

ทั้งใน ปัจจุบัน จีนได้เปลี่ยนสถานะของประเทศไปสู่การเป็นผู้ให้ในสังคมโลกมากขึ้น โดยมองว่า การช่วยเหลือประเทศกําลังพัฒนาจําเป็นต้องเริ่มจากการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานเป็นสําคัญ โดยจีนมีความพร้อมทั้งใน ด้านเงินทุน ซึ่งมีเงินทุนสํารองระหว่างประเทศสูงถึง 3 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ด้านทรัพยากรมนุษย์ โดยเฉพาะด้านวิศวกรโยธา และ ด้านวัตถุดิบ ได้แก่ เหล็กและซีเมนต์ จึงได้จัดตั้งธนาคารเพื่อการลงทุนโครงสร้างพื้นฐานในเอเชีย (Asian Infrastructure Investment Bank – AIB) ขึ้นมา เพื่อเป็นแหล่งเงินทุนกู้ยืมให้กับประเทศกําลังพัฒนา ด้านการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้วย

ถึงตรงนี้ ท่านผู้อ่านจะเห็นว่า ‘หลิน อี้ฟู ’ มีมุมมองและความคาดหวังต่อเศรษฐกิจจีนเพียงใด ด้านหนึ่ง มองเคล็ดลับความสำเร็จของจีน ก็คือ การปฏิรูป อีกด้านหนึ่ง หันมาใช้กลไกตลาดและส่งเสริมการพัฒนาวิสาหกิจในประเทศ แต่ก็ไม่ได้  ปล่อยให้อุตสาหกรรมทุนเข้มข้นแต่เดิมล้มละลายตายจากไปในทันทีแต่ค่อยๆ ประคับประคอง และต่อยอดด้วยการสร้างเทคโนโลยีและนวัตกรรม และเปลี่ยนผ่าน