ไขความสำเร็จจากรุ่นสู่รุ่น ด้วย “กุญแจ 3 ดอก” เรื่องลับที่บอกกันเฉพาะคนใน ‘ธุรกิจครอบครัว’

Highlight :

• ช่วงเวลาของการสืบทอดธุรกิจ คือ บทพิสูจน์ที่ท้าทาย ‘ธุรกิจครอบครัว’

• ธุรกิจครอบครัว หมายถึง ธุรกิจที่เป็นกิจการใด ๆ  ที่มีครอบครัวถือครองความเป็นเจ้าของส่วนใหญ่ หรือ ถือครองอำนาจการควบคุมและบริหารกิจการนั้น

• การถ่ายโอนอำนาจ (Ownership Transfer) หรือการสืบทอดธุรกิจ (Succession Planning) คือ ความต้องการของธุรกิจในการขยายกิจการ แล้วต้องการผู้บริหารเข้ามารับผิดชอบงานดังกล่าวในอนาคต

• ความสำเร็จจากรุ่นสู่รุ่น ด้วย “กุญแจ 3 ดอก” เรื่องลับที่บอกกันเฉพาะคนใน ‘ธุรกิจครอบครัว’

• เมื่อทายาท ได้เข้าสู่ธุรกิจครอบครัว มีความจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีการฝึกอบรม และมีที่ปรึกษาที่เหมาะสมกับตำแหน่งงาน

• ความสำคัญของการเตรียมพร้อมให้กับทายาทธุรกิจ ในการสืบทอดกิจการ ซึ่งเป็นการส่งมอบความเป็นผู้นำรุ่นต่อไป

การดำเนินกิจการในรูปแบบของธุรกิจครอบครัว มักเผชิญกับช่วงเวลาท้าทาย เมื่อธุรกิจถึงเวลาต้องเปลี่ยนมือ เพื่อส่งมอบธุรกิจให้ทายาทรุ่นถัดไป ซึ่งปัญหาส่วนใหญ่ เกิดจากหลายปัจจัย เช่น ผู้ก่อตั้ง ยังไม่ไว้วางใจให้คนรุ่นต่อไปรับภาระหน้าที่บริหารธุรกิจ ขณะเดียวกัน ทายาท ที่วางตัวให้มารับช่วงต่อนั้น ไม่รู้สึกเชื่อมั่นในตนเอง ว่าจะได้รับการสนับสนุนจากผู้นำหรือสมาชิกในครอบครัว ทำให้กลัวความผิดพลาด และขาดความมั่นใจ ซึ่งสิ่งเหล่านี้ หากไม่ได้รับการแก้ไข อาจกลายเป็นต้นเหตุของความล้มเหลว ไม่ประสบความสำเร็จในการสืบทอดธุรกิจจากรุ่นสู่รุ่นต่อ ๆ ไปได้ 

การวางแนวคิด ของ 'ธุรกิจครอบครัว' 

เนื่องจากคำว่า ธุรกิจครอบครัว หมายถึง ธุรกิจที่เป็นกิจการใด ๆ  ที่มีครอบครัวถือครองความเป็นเจ้าของส่วนใหญ่ หรือ ถือครองอำนาจการควบคุมและบริหารกิจการนั้น โดยมีสมาชิกของครอบครัวมากกว่าสองคน มีส่วนร่วมโดยตรงกับการบริหาร พูดง่าย ๆ ว่าธุรกิจครอบครัวคือ ระบบร่วมระหว่างความเป็นครอบครัว และความเป็นธุรกิจ หรืออีกนัยหนึ่งว่าสมาชิกของครอบครัวที่เป็นเจ้าของนั้น จะมีส่วนร่วมในการกำหนดวัตถุประสงค์ กลยุทธ์ ขององค์กรเสมอ (สรรค์ชัย เตียวประเสริฐกุล, 2550) 

โดยทั่วไป ธุรกิจครอบครัวส่วนใหญ่ มักมีวิสัยทัศน์ในการวางกลยุทธ์ในการกำหนดทิศทางการทำธุรกิจในปัจจุบัน และอนาคต บางครอบครัวอาจจะนำ Value หรือ Vision ของธุรกิจมาใส่ในครอบครัว เช่นความรับผิดชอบต่อลูกค้า คุณภาพของสินค้า และการปฏิบัติหน้าที่เป็นพลเมืองดีของประเทศ หรือการรับผิดชอบต่อสังคม (CSR) และแม้ว่าแผนของการสืบทอดธุรกิจจะมีหลายทฤษฎี แต่ไม่มีหลักสูตรตายตัวที่จะการันตีได้ว่าตำราแบบไหน ทำให้ธุรกิจประสบความสำเร็จได้ ซึ่งต้องอาศัยปัจจัยหลายด้าน ตามสถานการณ์ที่แตกต่างกันออกไป 

ด้วยเหตุนี้ จึงมีการส่งต่อธุรกิจ ที่ต้องใช้ความละเอียดอ่อนในทุกขั้นตอนของการวางแผนสืบทอดธุรกิจให้ตกทอดสู่รุ่นต่อไปได้อย่างราบรื่น  ซึ่งตัวอย่างของการเตรียมความพร้อม เช่นกรณี การบ่มเพาะทายาทและถ่ายทอดโมเดลธุรกิจ ของตระกูล ‘จิราธิวัฒน์’  ซึ่งเป็นเจ้าของกลุ่มเซ็นทรัล และมีสมาชิกในครอบครัวใหญ่กว่า 200 คน โดยสิ่งที่ผู้บริหารกลุ่มเซ็นทรัล ใช้เป็นกฎในครอบครัวและมีเฉพาะคนในครอบครัว ต้องยึดถือในการดำเนินชีวิต คือ สมาชิก หรือ ทายาททุกคน จะต้อง Proud to be ‘จิราธิวัฒน์’ นั่นคือ รุ่นพ่อ-แม่ ต้องพาลูกไปเรียนรู้งานเพื่อซึมซับ และ เรียนรู้ ให้คุ้นชินกับการทำงานในธุรกิจตั้งแต่อายุยังน้อย แต่เมื่อโตขึ้น ครอบครัวจะไม่ปิดกั้นทายาท ในการออกไปเรียนรู้และเลือกวิถีชีวิตของตัวเอง ซึ่งถือเป็นการสร้างคอนเนคชันใหม่ ๆ และต่อยอดธุรกิจ ที่ได้ผลเป็นอย่างดี 

ในบทความนี้ เป็นการนำเสนอเคล็ดลับสู่ความสำเร็จจากรุ่นสู่รุ่น ด้วย “กุญแจ 3 ดอก” เรื่องลับที่บอกกันเฉพาะคนใน ‘ธุรกิจครอบครัว’ โดยนำเสนอถึงความสำคัญของการถ่ายโอนอำนาจ  ซึ่งอ้างอิงจากบทความเรื่อง ถ่ายทอดความเป็นเจ้าของธุรกิจครอบครัว (The Next Generation of Family Business) โดย ดร.ธนกฤต วงศ์มหาเศรษฐ์ คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยกรุงเทพ ระบุว่า การถ่ายโอนอำนาจ (Ownership Transfer) หรือการสืบทอดธุรกิจ (Succession Planning) คือ ความต้องการของธุรกิจในการขยายกิจการ แล้วต้องการผู้บริหารเข้ามารับผิดชอบงานดังกล่าวในอนาคต รวมทั้งการเตรียมผู้บริหารไว้ทดแทนผู้บริหารระดับสูงที่ลาออก หรือเกษียณออกไป หรือถูกซื้อตัว เพื่อจะได้มีตัวตายตัวแทน (Successor) 

ซึ่งการถ่ายโอนอำนาจ ที่ประสบความสำเร็จ จะทำให้ธุรกิจมีพื้นฐานที่แข็งแกร่งเพียงพอที่จะทำให้ธุรกิจครอบครัวบรรลุเป้าหมายได้ นั่นคือ ความสำเร็จด้านการสืบทอดธุรกิจในระยะยาว จากรุ่นสู่รุ่น ซึ่งนับวัน จะยิ่งเพิ่มศักยภาพในการบริหาร  จากปัจจัยการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วในโลกธุรกิจ ซึ่งการที่เจ้าของธุรกิจ จะถ่ายโอนอำนาจที่ประสบความสำเร็จให้กับทายาท มี 3 ข้อ ดังต่อไปนี้ 

1. การสร้างประสบการณ์ภายนอก

การสร้างประสบการณ์ภายนอกครอบครัว มีข้อได้เปรียบทั้งในแง่ธุรกิจ และตัวบุคคล สมาชิกครอบครัว ควรพิจารณาถึงการเข้าทำงานกับบริษัทภายนอกหลังจบการศึกษา เพื่อหาประสบการณ์ที่ได้รับจากการศึกษาที่เอื้อต่อโอกาสการทดลองทักษะจากทายาท ในแง่การทำงานร่วมกับผู้อื่น ที่ไม่ได้ส่วนเกี่ยวข้องหรือมีความสัมพันธ์ในความเป็นสมาชิกครอบครัว 

ซึ่งในข้อนี้ มีหลายธุรกิจครอบครัว เลือกวิธีการดังกล่าว เพื่อให้ทายาทได้มีโอกาสหาประสบการณ์เพิ่มเติม และเรียนรู้งานจากการทำงานจริง เพราะไม่มีการซัพพอร์ตจากคนในครอบครัว แต่ต้องอาศัยทักษะที่มี เพื่อพิสูจน์และวัดผลงาน ที่เป็นความสามารถของทายาทได้แบบมีประสิทธิภาพ 

ดร.ธนกฤต ระบุเพิ่มเติมว่า เมื่อทายาทออกไปทำงานกับองค์กรภายนอก ควรอยู่ให้นานพอที่จะได้รับการเลื่อนตำแหน่งอย่างน้อย 1 ตำแหน่ง ทำงานกับเจ้านายอย่างน้อย 2 คน และทำงานจนถึงจุดที่มีความรับผิดชอบ พอที่จะนำความคิดของตนเอง สู่การปฏิบัติงานในโครงการใดโครงการหนึ่ง ซึ่งการพัฒนาจุดนี้ ควรใช้ระยะเวลา 2-5 ปี

2.เริ่มต้นงานที่เหมาะสม 

กล่าวคือ เมื่อทายาท ได้เข้าสู่ธุรกิจครอบครัว มีความจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีการฝึกอบรม และมีที่ปรึกษาที่เหมาะสมกับตำแหน่งงาน เช่น การขาย การบริการหลังการขาย หรืองานในตำแหน่งผู้ช่วยกรรมการผู้จัดการ หรือ ในเวลาต่อมา ทายาทอาจได้รับอิสรภาพในการควบคุมดูแลงานในองค์กรด้วยตนเอง เพื่อช่วยเรื่องการพัฒนาทักษะความสามารถเชิงลึก ซึ่งจะลดปัญหาความขัดแย้งระหว่างพี่น้อง รวมถึงเป็นการปูทางเพื่อพิจารณาเลือกทายาทรุ่นถัดไปที่มีศักยภาพด้านบริหารธุรกิจ

อีกหนึ่งในแผนงานที่หลายธุรกิจครอบครัวเลือกทำ คือการจ้างผู้เชี่ยวชาญ มาอบรมบ่มเพาะความรู้เฉพาะทางด้านการทำธุรกิจ ให้เฉพาะเหล่าทายาทในตระกูล เพื่อเป็นการวางรากฐาน และสร้างความรู้ความเข้าใจในโครงสร้างธุรกิจ ทำให้เกิดการซึบซับ และเตรียมความพร้อมเพื่อสืบทอดกิจการในรุ่นต่อไป 

3. การพัฒนาตนเองสำหรับ ‘ผู้สืบทอด’ 

การพัฒนาตนเอง ประกอบด้วยหลายด้านด้วยกัน นอกเหนือจากหลักเกณฑ์ในงาน ยังมีพฤติกรรมเฉพาะ หรือคุณลักษณะที่จะตัดสินศักยภาพของทายาท ในบทบาทความเป็นผู้นำ ซึ่งพฤติกรรมเหล่านี้ มีส่วนสัมพันธ์ถึงรูปแบบการบริหารงาน และการปฏิบัติงาน 

โดยมีคุณลักษณะ 7 ประการที่มีอิทธิพลต่อผู้ดำรงตำแหน่งผู้นำ ได้แก่ 

ความรู้สึกผิดชอบ (Conscience)

ความน่าเชื่อถือ (Credibility)

การสอนงาน (Coaching)

ความสามารถ (Capability)

ความมุ่งมั่น (Commitment)

ทักษะความชำนาญ (Competence)

และการสื่อสาร(Communication)

ขอทิ้งท้ายด้วยตัวอย่างของอีกหนึ่งธุรกิจครอบครัว ที่มีการสืบทอดธุรกิจ ผ่านการคงคุณค่าแบรนด์สินค้า และการใช้ Business Transformation จนอยู่คู่คนไทยกว่า 100 ปี โดยสิ่งสำคัญในการรักษาคุณค่า และ มาตรฐานเพื่อสร้างความไว้วางใจให้ผู้บริโภคได้ในระยะยาว ต้องอาศัยทั้งส่วนของการบริหารธุรกิจที่แข็งแรง มีสินค้าที่เป็น Core Product พร้อมสร้าง Branding และ Corporate Image  ให้จับใจลูกค้า 

คุณเศกสุข เกษมสุวรรณ ทายาทรุ่น 3 แห่งแบรนด์หมอมี  เผยว่า สิ่งหนึ่งที่ไม่มีบอกในตำราไหน ๆ คือสุดยอดเคล็ดลับที่ทำให้ หมอมี ฝ่ากระแสดิสรัปชัน จนกลายเป็นแบรนด์เก่าแก่ และคงความเป็นตัวตน ไม่ถูกกลืนหายไปกับยุคสมัยและการเปลี่ยนแปลง 

เคล็ดลับมาจากการปรับตัวให้เป็นไปตามความต้องการของลูกค้า การที่แบรนด์หมอมี ผ่านระยะเวลายาวนานทำให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลง ปรับไปตามความนิยมของยุคสมัย แต่สิ่งที่เปลี่ยนไม่ได้ คือเรื่องของคุณภาพ ความพิถีพิถัน การสร้างคุณค่าของยา ให้ลูกค้าได้ ‘คุณค่า’ ความเป็นเอกลักษณ์ของสินค้าและแบรนด์หมอมี  หาไม่ได้จากที่ไหนในตลาด อีกทั้งการสืบทอดธุรกิจ ต้องส่งผ่านความเป็นเอกลักษณ์ของแบรนด์ด้วย

รองศาสตราจารย์ ดร.เอกชัย อภิศักดิ์กุล คณบดี คณะวิทยพัฒน์ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย ผู้อำนวยการศูนย์ศึกษาธุรกิจครอบครัว และผู้ก่อตั้ง Famz Co., Ltd. ได้ให้แง่คิดในเรื่องการสืบทอดธุรกิจว่า การที่ ธุรกิจครอบครัว ให้ความสำคัญในเรื่องการสืบทอดธุรกิจจากทายาท เพราะบุคคลกลุ่มนี้จะมีการถ่ายทอดธุรกิจจากรุ่นสู่รุ่นอยู่ตลอดเวลา ซึ่งเป็นเหตุผลสำคัญต่อแรงขับเคลื่อนในการทำธุรกิจต่อไปอย่างมีความหวัง 

เนื่องจากพวกเขาไม่ได้คิดถึงแต่เฉพาะตัวเองเพียงอย่างเดียว แต่ยังคิดถึง บรรดาเครือญาติและสมาชิกในครอบครัวทั้งหมด การสืบทอดธุรกิจจึงเป็นตัวแปรสำคัญที่จะทำให้ธุรกิจครอบครัว มีสถิติในเรื่องความยั่งยืนมากกว่าธุรกิจชนิดอื่น เนื่องจากบุคคลกลุ่มนี้มีกระบวนการถ่ายทอดไม่ใช่เพียงทรัพย์สินเพียงอย่างเดียว แต่เป็นความรู้และแนวทางดำรงธุรกิจที่จะทำให้ธุรกิจประสบความสำเร็จลงไปอยู่ในความคิดของทายาทรุ่นต่อไป 

เคล็ดลับของการถ่ายทอดธุรกิจ มีกระบวนการและขั้นตอนที่ถูกวิธี ได้แก่ ให้ทายาทเรียนรู้ในการเป็นผู้นำธุรกิจซึ่งต้องถูกหล่อหลอมตั้งแต่เด็ก, สนับสนุนในเรื่องที่จะเอื้อประโยชน์แก่ธุรกิจ อย่างเช่น เรื่องการศึกษาที่เกี่ยวกับธุรกิจ และ ปลูกฝังเรื่องค่านิยมให้มีกาลเทศะรวมถึงฝึกฝนในเรื่องการมีระเบียบวินัย

ทั้งหมดนี้ คือ ความสำคัญของการเตรียมพร้อมให้กับทายาทธุรกิจ ในการสืบทอดกิจการ ซึ่งเป็นการส่งมอบความเป็นผู้นำรุ่นต่อไป การวางแผนไว้ล่วงหน้าอย่างมีกลยุทธ์ จะเป็นกุญแจที่ช่วยไขความสำเร็จ เสริมสร้างประสบการณ์เบื้องต้น วางรากฐานการบริหารธุรกิจของครอบครัวให้แข็งแกร่ง และสามารถส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น ให้มีความมั่นคงและเติบโตอย่างไม่รู้จบ 

ขอบคุณ GURU รับเชิญ : รองศาสตราจารย์ ดร.เอกชัย อภิศักดิ์กุล คณบดี คณะวิทยพัฒน์ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย ผู้อำนวยการศูนย์ศึกษาธุรกิจครอบครัว และผู้ก่อตั้ง Famz Co., Ltd.

แหล่งอ้างอิง : หนังสือวางแผนสืบทอดธุรกิจครอบครัวอย่างยั่งยืน เขียนโดย คุณกิติพงศ์  อุรพีพัฒนพงศ์, คุณนวพล วิริยะกุลกิจ ผู้อำนวยการสถาบันธุรกิจครอบครัวแห่งเอเชีย (Family Business Asia)