7 ไกด์ไลน์ ชี้ทางทายาทธุรกิจให้สานต่อธุรกิจครอบครัวอย่างราบรื่น

ภารกิจในการวางแผนเพื่อสืบทอดกิจการของผู้ก่อตั้ง เป็นหนึ่งในขั้นตอนสำคัญที่ก่อให้เกิดความยั่งยืนของธุรกิจครอบครัว โดยรุ่นบุกเบิกทุกคนล้วนมุ่งหวังให้ทายาทสามารถก้าวเข้ามาสานต่อธุรกิจที่ตนได้สร้างไว้แบบไร้รอยต่อและไม่มีอุปสรรคจากปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ เช่น ความไม่พร้อม หรือความชอบส่วนตัวอยากทำธุรกิจประเภทอื่นที่ต่างไปจากธุรกิจของครอบครัวตามคำกล่าวที่ว่า “ธุรกิจครอบครัวโดยทั่วไปมักจะอยู่รอดได้แค่รุ่นที่ 2 และมีเพียง 13 เปอร์เซ็นต์เท่านั้นที่เข้าสู่รุ่นที่ 3 สำเร็จ” 

ดังนั้น การเรียนรู้แนวทางในการส่งต่อธุรกิจครอบครัวให้เกิดความสำเร็จเหล่านั้น ควรทำอย่างไร? จึงจะทำให้กระบวนการสืบทอดทายาทธุรกิจเป็นไปด้วยดี สามารถสร้างความมั่นคงให้แก่ธุรกิจครอบครัวได้อย่างยั่งยืน บทความนี้ เรามีไกด์ไลน์ในการส่งไม้ต่อให้ทายาทธุรกิจ เพื่อชี้ทางไปสู่ความสำเร็จอย่างราบรื่น   จากคำแนะนำของ รศ.ทองทิพภา วิริยะพันธุ์ คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย มาฝากกัน

1. การสืบทอดธุรกิจ เป็นกระบวนการไม่ใช่แค่เหตุการณ์ 

การเตรียมความพร้อมให้แก่ทายาทธุรกิจตั้งแต่เด็กเป็นเรื่องที่สำคัญยิ่ง ธุรกิจครอบครัวควรทำการปลูกฝังให้ทายาทธุรกิจรับรู้และมีส่วนร่วมในการทำงานตามศักยภาพและความสามารถในขณะนั้น ซึ่งนอกจากจะเป็นการปลูกฝังจิตสำนึกของความเป็นเจ้าของกิจการแล้ว ยังส่งผลดีให้ทายาทธุรกิจได้ซึมซับจิตวิญญาณของผู้ก่อตั้ง ทำให้ทายาทธุรกิจเกิดความรู้สึกผูกพันและภาคภูมิใจในกิจการของครอบครัว 

2. นำเสนอธุรกิจเป็นทางเลือกที่ไม่ใช่ข้อผูกมัด

เนื่องจากยุคสมัยที่เปลี่ยนไป ทายาทธุรกิจซึ่งเป็นคนรุ่นใหม่อาจมีความฝันและความมุ่งหวังที่จะประกอบธุรกิจอื่นที่แตกต่างจากธุรกิจครอบครัว หรืออาจจะมีความคิดอยากพิสูจน์ความสามารถของตนเองให้เป็นที่ประจักษ์ ทำให้ต้องการสร้างความสำเร็จให้แก่ธุรกิจตนตามวิถีทางของตนเองมากกว่าการรับสืบทอดธุรกิจครอบครัวที่มีเงื่อนไขในการทำงานมากมาย ดังนั้น ประเด็นสำคัญที่ควรคำนึงถึง ได้แก่ การบ่มเพาะทายาทธุรกิจให้เรียนรู้เกี่ยวกับกระบวนการประกอบธุรกิจของครอบครัวอย่างเป็นทางเลือกทางหนึ่ง เพื่อให้ทายาทธุรกิจรู้สึกเป็นอิสระ ไม่รู้สึกว่า ถูกผูกมัดหรือถูกบังคับให้รับสืบทอดธุรกิจครอบครัว 

ทายาทจะได้ไม่รู้สึกกดดันว่า ต้องรับภาระหนักในอนาคต ครอบครัวเพียงแต่ต้องการช่วยเสริมสร้างกรอบความคิด(Mindset) และประสบการณ์ในการประกอบธุรกิจให้แก่ทายาทเท่านั้น ทายาทธุรกิจจะได้มีองค์ความรู้และประสบการณ์ทางธุรกิจที่พร้อมจะนำไปประยุกต์ใช้ในการประกอบธุรกิจตามความสนใจของตนได้ และเมื่อถึงเวลาที่ธุรกิจครอบครัวประสบปัญหา หรือในกรณีที่ทายาทธุรกิจพร้อมที่จะกลับมาช่วยธุรกิจครอบครัว ทายาทธุรกิจจะยินดีกลับมาทำงานด้วยความเต็มใจเอง

3. ให้ลูก ๆ ออกไปหาประสบการณ์ภายนอก

เนื่องจากรูปแบบการประกอบธุรกิจยุคใหม่ มีความแตกต่างและซับซ้อนกว่าในอดีตมาก ทำให้ทายาทธุรกิจควรจะไปเรียนรู้ความรู้ทางธุรกิจในเชิงปฏิบัติที่เกี่ยวเนื่องหรือที่เป็นประโยชน์ต่อธุรกิจครอบครัวในอนาคต  เช่น ความรู้ด้านการเงินการลงทุน การนำเข้าและส่งออกสินค้าระหว่างประเทศ การบริหารทรัพยากรมนุษย์ฯลฯ เพื่อให้ทายาทธุรกิจได้เตรียมความพร้อมในทุก ๆ ด้าน ซึ่งนอกจากจะเป็นประโยชน์ต่อธุรกิจครอบครัวแล้ว ยังเป็นประโยชน์ต่อทายาทธุรกิจโดยตรง เนื่องจากได้เรียนรู้เกี่ยวกับการบริหารจัดการธุรกิจ การสร้างเครือข่ายความร่วมมือ รวมทั้งได้เรียนรู้พฤติกรรมในการทำงานร่วมกับผู้อื่นในเชิงบวก เช่น การสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้บังคับบัญชา ผู้ใต้บังคับบัญชา ลูกค้า คู่ค้า เป็นต้น

4. ให้ลูก เข้ามาทำงานตามความรู้ ความสามารถที่มีอยู่ 

ในการบริหารทรัพยากรมนุษย์ ประเด็นสำคัญที่ควรคำนึงถึง ได้แก่ การมอบหมายงานให้แต่ละคนได้ทำงานตามความรู้ความสามารถ ศักยภาพ หรือความถนัด ตามหลักการ Put the right man on the right job เพื่อให้การทำงานประสบความสำเร็จอย่างมีประสิทธิภาพ ประสิทธิผล และประหยัดสูงสุด ดังนั้น ในการมอบหมายภาระหน้าที่ให้แก่ทายาท ธุรกิจครอบครัวก็ควรใช้หลักการนี้เช่นกัน โดยการศึกษาว่า ทายาทมีความรู้ความสามารถ และทักษะความเชี่ยวชาญในด้านใดบ้าง จะได้มอบหมายงานให้ตรงกับศักยภาพที่มี เพื่อให้เกิดประโยชน์ต่อธุรกิจครอบครัวสูงสุด

5. ส่งเสริมการพัฒนาทายาทให้มี Multi Skills 

โลกธุรกิจในยุค New Normal และ Next Normal มีความเปลี่ยนแปลงผันผวนสูง ดังนั้น ทายาทธุรกิจจำเป็นต้องมีทักษะที่จำเป็นสำหรับผู้บริหารยุคใหม่เพื่อนำมาประยุกต์ใช้ในธุรกิจครอบครัว ตัวอย่างเช่น สมรรถนะของผู้นำ (Leadership Competency) การคิดวิเคราะห์เชิงวิพากษ์ (Critical Thinking)  การสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ (Effective Communication) การเจรจาต่อรอง (Negotiation) การตัดสินใจ (Decision Making) การบริหารความขัดแย้ง (Conflict Management) การแก้ปัญหาที่ซับซ้อน (Complex Problem Solving) โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ความคิดแบบยืดหยุ่น หรือ Resilience Mindset ซึ่งเป็นกรอบความคิดที่พร้อมปรับตัวรับมือกับความเปลี่ยนแปลงได้อย่างรวดเร็วเพื่อความอยู่รอดของธุรกิจ

6. ส่งต่อคุณค่าของครอบครัว 

สมาชิกในครอบครัวควรรับรู้ข้อมูลเกี่ยวกับธุรกิจครอบครัวอย่างต่อเนื่องตั้งแต่เด็ก เพื่อให้เกิดการรับรู้ในเอกลักษณ์ของธุรกิจ คุณค่าของธุรกิจ สถานการณ์ของธุรกิจ ฯลฯ จากการได้เห็นความเป็นไปของธุรกิจครอบครัวในแต่ละช่วงเวลามาโดยตลอด ทำให้ทายาทธุรกิจได้เรียนรู้เกี่ยวกับค่านิยมและวัฒนธรรมองค์กร นโยบายในการบริหารงาน ระบบการทำงาน การบริหารลูกค้าสัมพันธ์ ฯลฯ ส่งผลให้ทายาทรู้สึกภาคภูมิใจในธุรกิจครอบครัว และเห็นคุณค่าของสมาชิกในครอบครัวที่มีความเพียรพยายาม ขยัน อดทน มุมานะจนสามารถก่อร่างสร้างธุรกิจครอบครัวให้เติบโตอย่างยั่งยืน เป็นที่ยอมรับของสังคมโดยรวม จนสามารถส่งต่อให้ทายาทได้สืบทอดธุรกิจครอบครัวต่อไปจากรุ่นสู่รุ่น

7. เริ่มต้นด้วยการจ้างที่ปรึกษามาอบรมในการส่งไม้ต่อแก่ทายาทธุรกิจ 

สมาชิกครอบครัวที่ได้รับมอบหมายจากธุรกิจครอบครัวให้เป็นผู้รับผิดชอบในการอบรมทายาทธุรกิจ ควรส่งเสริมให้การอบรมมีความสอดคล้องกับสภาพแวดล้อมของธุรกิจครอบครัว ได้แก่ กำหนดแนวทางของหลักสูตรบ่มเพาะทายาทธุรกิจ เพราะเป็นผู้ที่รู้จักสภาพแวดล้อมของธุรกิจครอบครัวดีที่สุด จะได้ให้ความคิดเห็น/คำแนะนำที่สอดคล้องกับความต้องการของธุรกิจครอบครัวอย่างเป็นรูปธรรม 

นอกจากนั้น ในการบ่มเพาะทายาทธุรกิจ ควรมีที่ปรึกษาจากบุคคลภายนอก เพื่อให้ความคิดเห็นคำแนะนำในการจัดทำหลักสูตรบ่มเพาะทายาทธุรกิจ ตลอดจนมีส่วนร่วมในกระบวนการอบรมทายาท เพื่อให้การบ่มเพาะทายาทธุรกิจเกิดประสิทธิภาพสูงสุด