เคล็ด(ไม่)ลับ ส่งไม้สืบทอดธุรกิจครอบครัว วางแผนอย่างไร? ให้ประสบความสำเร็จ

การส่งต่อหน้าที่ หรือความรับผิดชอบภายในธุรกิจครอบครัว (Family Business) มักจะเป็นเรื่องที่ซับซ้อน และเป็นเรื่องที่ครอบครัวมักไม่พูดคุยกัน บางครอบครัวโชคดี ได้รุ่นพ่อ - รุ่นปู่ที่ไว้ใจ และให้อิสระแก่รุ่นถัดมาได้บริหารงานอย่างเต็มที่ และเกษียณตัวเองออกไปดูแลอยู่ห่างๆ แต่ครอบครัวส่วนมากในกิจการครอบครัว รุ่นพ่อหรือปู่มักจะยังไม่ปล่อยมือจากกิจการง่ายๆ เนื่องจากยังห่วงกิจการอยู่ หรือยังไม่ไว้ใจให้รุ่นถัดไปขึ้นมาสืบทอด เรียกได้ว่าอยากทำงานจนลมหายใจสุดท้าย ดังนั้นการวางแผนล่วงหน้าจึงเป็นสิ่งสำคัญมาก เสมือนการเตรียมตัว เตรียมความพร้อมให้รุ่นต่อไปได้เข้ามารับช่วงกิจการต่อ

การวางแผนสืบทอดให้ออกมามีประสิทธิภาพนั้น เป็นกระบวนการที่ต้องใช้เวลา และต้องมีเวลาให้ผู้ที่จะขึ้นมารับช่วงต่อได้เตรียมความพร้อมทั้งในเรื่องของการเรียนรู้งาน การบริหารงาน การร่วมงานกับคนในครอบครัว ซึ่งบางคนที่ต้องมารับช่วงต่อโดยที่ไม่เคยมีประสบการณ์การทำงาน หรือไม่มีความรู้ด้านธุรกิจของครอบครัวเลย การรับช่วงต่อธุรกิจโดยไม่ได้วางแผนก็อาจทำให้ธุรกิจชะงัก - การบริหารงานไม่ราบรื่น ดังนั้นการวางแผนล่วงหน้า 5 - 10 ปีขึ้นไป ถือว่าเป็นเวลาที่เหมาะสม เพื่อให้มีความพร้อมในด้านทักษะทางธุรกิจซึ่งเป็นสิ่งสำคัญ

จากรายงานผลสำรวจธุรกิจครอบครัว (Family Business) ทั่วโลกปี 2564 (ฉบับประเทศไทย) ระบุว่า ธุรกิจครอบครัวไทย 11% มีการเตรียมความพร้อมสำหรับแผนการสืบทอดธุรกิจ โดยทำเป็นลายลักษณ์อักษร และสื่อสารอย่างชัดเจน เมื่อเทียบกับ 30% ของธุรกิจครอบครัว ทั่วโลก นอกจากนี้ แม้ในปี 2564 ธุรกิจครอบครัวไทยอยู่ในระยะชะลอตัว แต่คาดการณ์ว่าจะปรับตัวดีขึ้น 58% ในปี 2565

การที่ธุรกิจครอบครัว ไม่สามารถถ่ายโอนธุรกิจไปสู่ทายาทรุ่นต่อไปให้สืบทอดธุรกิจต่อไปได้ ปัญหาที่พบส่วนใหญ่มักเกิดจากที่คนรุ่นพ่อแม่ยังไม่ไว้วางใจในตัวทายาทที่จะเข้าสืบทอดตำแหน่งมากนัก ทำให้พนักงานเกิดความสับสนว่าจะเชื่อฟังใคร อีกทั้งผู้สืบทอดตำแหน่งอาจร้อนวิชาเกินไป ต้องการที่จะดำเนินธุรกิจในแบบของตนเองโดยไม่ประเมินจุดแข็ง จุดอ่อน จนทำให้เกิดความผิดพลาดได้ นอกจากนี้ ผู้สืบทอดตำแหน่งอาจมองข้ามหรือไม่ให้ความสำคัญกับค่านิยมองค์กร จนอาจนำมาสู่ค่านิยมองค์กรผิดเพี้ยนไป 

- ขาดการจัดโครงสร้างที่ดี

- ขาดการวางแผนกลยุทธ์ด้านธุรกิจและการเงิน

- ขาดกลไกการจัดสรรผลประโยชน์

- ขาดมาตรการทางกฎหมายในการระงับข้อพิพาท

- ขาดกรรมการอิสระหรือที่ปรึกษาที่มีความรู้ มีประสบการณ์

- ขาดการสื่อสารแลกเปลี่ยนข้อมูลระหว่างสมาชิก

- ขาดนโยบายการจ้างงานโดยเฉพาะสมาชิกในครอบครัวที่เข้ามาทำงาน

- ขาดมืออาชีพที่เสริมสร้างความแข็งแกร่งให้กับธุรกิจ

- ขาดแนวคิดแยกปัญหาระหว่างธุรกิจ หรือครอบครัว

- ขาดการวางแผนถ่ายโอนอำนาจและเลือกผู้นำในครอบครัว

 

การจะส่งมอบธุรกิจครอบครัว ควรเริ่มต้นให้เร็ว โดยการวางตัวผู้นำและปลูกฝังประสบการณ์ด้วยการให้ทายาทเข้ามาฝึกงานในช่วงที่กำลังเรียนอยู่ เพื่อเตรียมพร้อมต่อการสืบทอด ทั้งการทำงานในแผนกต่างๆ การตั้งโจทย์ให้ทายาทเข้าไปรับผิดชอบ การจำลองตั้งคณะกรรมการธุรกิจกรณีมีลูกหลานหลายคนเพื่อวางแผนตามที่ได้มอบหมาย และนอกจากการบริหารอย่างมืออาชีพแล้ว อาจต้องมีที่ปรึกษามืออาชีพด้วย เพื่อนำประสบการณ์ของที่ปรึกษามาช่วยผู้นำรุ่นใหม่บริหารธุรกิจให้ประสบความสำเร็จ

 

ควรสร้างกฎกติกาข้อตกลงร่วมกันในครอบครัว ไม่ว่าจะเป็นแผนการจ้างงาน วางแผนสำหรับการเกษียณอายุของผู้นำ จัดตั้งธรรมนูญครอบครัว ภาษี กฎหมาย ทรัพย์สิน การวางแผนการลงทุน และการเงินให้มีประสิทธิภาพ  นอกจากกำหนดกฎกติกาแล้ว ควรจะต้องมีคณะกรรมการเพื่อช่วยในการพิจารณา คัดเลือก ประเมินผล ทายาทที่จะขึ้นมาเป็นผู้นำ ทั้งนี้เชื่อว่าหากมีการคัดเลือกผู้นำตามกฎเกณฑ์ได้อย่างมีมาตรฐาน จะนำมาซึ่งแผนการเติบโตในหน้าที่การงาน และผลตอบแทนต่างๆ ที่จะได้รับในการทำงาน ส่งเสริมให้ธุรกิจครอบครัว สามารถส่งมอบให้รุ่นต่อไปได้อย่างประสบความสำเร็จ

กระบวนการสืบทอดกิจการที่ดีควรสร้าง รักษา และส่งเสริมความสามัคคีในครอบครัว เนื่องจากบ่อยครั้งการไม่ลงรอยกันของครอบครัวถือเป็นหนึ่งในอุปสรรคสำคัญของความสำเร็จในการวางแผนสืบทอดกิจการ ดังนั้นความสามัคคีนอกจากจะสร้างสัมพันธ์ที่ดีในครอบครัว ยังสื่อถึงคุณภาพที่มุ่งเน้นในการบริหารธุรกิจอีกด้วย

1. ไม่ควรให้รุ่นที่ 3 ขึ้นตำแหน่งใหญ่ทันที

2. ไม่ควรแต่งตั้งให้สมาชิกครอบครัวเป็นกรรมการในบริษัทเลยทีเดียว

3. ช่วงส่งผ่านธุรกิจเจ้าของควรดูแลกำกับอยู่ห่างๆ

4. เจ้าของธุรกิจไม่ควรสอนลูกเอง

5. ควรเน้นการสร้างระบบ โดยการจ้างมืออาชีพ

6. คนรุ่นใหม่ไม่ควรตัดสินใจเร่งขยายการลงทุน

7. การทำธุรกิจหากผลประโยชน์มีความขัดแย้งกันให้แยกกันตั้งบริษัท

8. ต้องเรียนรู้การเมืองในองค์กร

9. ป้องกันไม่ให้คนที่ไม่ซื่อสัตย์เข้ามาบริหารจัดการ

10. การเปลี่ยนแปลงต่างๆ ในธุรกิจแต่ละรุ่นเกิดขึ้นค่อนข้างมาก ดังนั้น ต้องมีการวางแผน และมีระบบการทำงานที่ดี