วิเคราะห์ “ต้นทุนแฝง” ของธุรกิจที่ไม่ทำ ESG: ความเสี่ยงที่ SME มองข้ามไม่ได้ [2568]

ต้นทุนแฝงคืออะไร? นิยามความเสี่ยงที่มากกว่าแค่ตัวเลขในบัญชี

ต้นทุนแฝง (Hidden Costs) หมายถึง ความเสียหาย ความเสี่ยง หรือค่าใช้จ่ายที่สูงเกินความจำเป็นซึ่งเกิดจากการที่ธุรกิจละเลยประเด็นด้าน ESG (สิ่งแวดล้อม สังคม ธรรมาภิบาล) ซึ่งสามารถกัดกินกำไรและความสามารถในการแข่งขันในระยะยาวของธุรกิจ

เจาะลึก 3 ต้นทุนแฝงมหาศาลจากการ “ไม่ทำ” ESG

1. สูญเสียโอกาสการเข้าถึงตลาดใหม่และนวัตกรรมยั่งยืน

ต้นทุนแฝงของธุรกิจที่ไม่ได้ทำ ESG คือการสูญเสียโอกาสในการขยายสู่ตลาดใหม่ ๆ ที่มีเงื่อนไขด้านความยั่งยืน ยิ่งในปัจจุบันที่ผู้บริโภคให้ความสำคัญกับความยั่งยืนมากขึ้น หากบริษัทละเลยประเด็นนี้ ก็มีโอกาสสูญเสียการสนับสนุนจากผู้บริโภคกลุ่มดังกล่าว รวมไปถึงการพลาดโอกาสสร้างนวัตกรรมจากโมเดลธุรกิจสีเขียวซึ่งเป็นกุญแจสำคัญในการลดต้นทุนและสร้างความแตกต่างในตลาด

2. การสูญเสียลูกค้าและบุคลากร (Loss of Customers & Talent)

ผู้บริโภคยุคใหม่ โดยเฉพาะ Gen Z ให้ความสำคัญกับคุณค่าของแบรนด์ หากแบรนด์เพิกเฉยต่อประเด็น ESG ก็มีแนวโน้มจะสูญเสียฐานลูกค้า อีกด้านหนึ่งคนเก่งหรือ Talent ชั้นนำในตลาดแรงงานก็ให้ความสำคัญกับการทำงานในองค์กรที่มีเป้าหมายสอดคล้องกับค่านิยมส่วนตัว การขาดทิศทางด้าน ESG อาจทำให้องค์กรไม่สามารถดึงดูดหรือรักษาบุคลากรคุณภาพไว้ได้ ซึ่งจะกระทบโดยตรงต่อประสิทธิภาพและนวัตกรรมในระยะยาว ซึ่งปัจจัยนี้อาจเป็นต้นทุนแฝงของธุรกิจได้

3. การเข้าไม่ถึงแหล่งทุนและต้นทุนการเงินที่สูงขึ้น (Loss of Capital Access & Higher Cost of Capital)

สถาบันการเงินและธนาคารทั่วโลกเริ่มใช้เกณฑ์ ESG ในการพิจารณาสินเชื่อทำให้ธุรกิจมีต้นทุนแฝงในการเข้าถึงแหล่งเงินทุน อาจกู้ยากขึ้นหรือถูกคิดอัตราดอกเบี้ยที่แพงกว่า เพราะถูกประเมินว่ามีความเสี่ยงทางธุรกิจและกฎหมายในระยะยาวสูงกว่าคู่แข่งที่ทำ ESG 

Framework ประเมินความเสี่ยง ESG ด้วยตัวเอง (ฉบับ SME)

วิธีประเมินความเสี่ยง: What if...? Scenario Analysis

What if...? Scenario Analysis คือ เครื่องมือการบริหารความเสี่ยง ที่ช่วยให้ธุรกิจสามารถคาดการณ์และเตรียมพร้อมรับมือกับเหตุการณ์ในอนาคตที่อาจเกิดขึ้น และส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อการดำเนินงานขององค์กร โดยธุรกิจสามารถลองใช้ framework นี้ เพื่อถามตัวเองในแต่ละมิติของ ESGเพื่อดูว่าธุรกิจของคุณมีต้นทุนแฝงซ่อนอยู่ตรงไหน

E - Environment (สิ่งแวดล้อม):

• What if...?
  ถ้าวันหนึ่งภาครัฐออกกฎหมายควบคุมการปล่อยน้ำเสียเข้มงวดขึ้น ธุรกิจเราจะรับมืออย่างไร

• จะเกิดอะไร (Impact): ต้นทุนแฝงของธุรกิจสูง ถ้าธุรกิจยังไม่มีระบบตรวจสอบคุณภาพน้ำ ทำให้ต้องลงทุนเพิ่มเพื่อปรับระบบบำบัดน้ำเสีย หรือซื้อเครื่องมือใหม่ที่ได้มาตรฐานสิ่งแวดล้อม

• ประเมินความเสียหาย:

• ค่าปรับจากการทำผิดกฎหมาย: ค่าปรับสูงสุดตามกฎหมายโรงงาน 200,000 บาท 

• ค่าลงทุนติดตั้งระบบบำบัดใหม่: ราคาติดตั้งระบบบำบัดน้ำครบวงจรขนาดกลางประมาณ 200,000–400,000 บาท

• ต้นทุนการหยุดผลิต: การหยุดการผลิตเพื่อติดตั้งและทดสอบระบบใหม่ทำให้สูญเสียรายได้และกำไร และเกิดต้นทุนคงที่ที่ต้องจ่ายแม้จะไม่ได้ผลิตสินค้าออกมาเลย
  
  

S - Social (สังคม):

• What if...?
  ถ้ามีข่าวว่าสินค้าของเรามีสารตกค้างที่อาจเป็นอันตรายต่อผู้บริโภคหลุดออกไป ธุรกิจจะรับมืออย่างไร

• จะเกิดอะไร (Impact): ความเชื่อมั่นในแบรนด์ลดลงอย่างรวดเร็ว อาจถูกเรียกคืนสินค้า (Product Recall) หรือถูกถอดออกจากชั้นวาง และเกิดวิกฤตแบรนด์ (Brand Crisis)

• ประเมินความเสียหาย: ต้นทุนแฝงของธุรกิจในกรณีดังกล่าวได้แก่ ค่าใช้จ่ายในการเรียกคืนสินค้า (Product Recall) ยอดขายและกำไรที่เสียไปในระยะที่มีข่าวและหลังจากนั้น 3-6 เดือน ค่าใช้จ่ายในการจัดการวิกฤตหรือประชาสัมพันธ์ รวมไปถึงค่าปรับทางกฎหมายที่แตกต่างกันหากเป็นวัตถุอันตรายตาม พ.ร.บ. คุ้มครองผู้บริโภคมีโทษปรับตั้งแต่ 50,000 - 500,000 บาท

G - Governance (ธรรมาภิบาล):

• What if...?
  ถ้าคู่ค้าหรือนักลงทุนขอตรวจสอบกระบวนการจัดซื้อจัดจ้างของเรา แล้วพบว่าไม่โปร่งใส

• จะเกิดอะไร (Impact): สูญเสียคู่ค้าคนสำคัญทันที โดยเฉพาะองค์กรขนาดใหญ่ที่มีนโยบายด้าน ESG ที่เข้มงวด อาจถูกถอดออกจากรายชื่อซัพพลายเออร์ และต้นทุนแฝงของธุรกิจที่สำคัญไม่แพ้กันคือเข้าไม่ถึงแหล่งทุนจากธนาคารหรือนักลงทุนที่ให้ความสำคัญกับธรรมาภิบาล 

• ประเมินความเสียหาย:
  หากสูญเสียคู่ค้ารายใหญ่ที่มีสัญญาซื้อขายปีละ 500,000 บาท ธุรกิจจะสูญเสียรายได้ทันทีในปีนั้น รวมถึงต้องใช้เวลาและต้นทุนเพิ่มเติมเพื่อหาคู่ค้ารายใหม่ ซึ่งอาจส่งผลเสียต่อภาพลักษณ์องค์กรในระยะยาว

แล้ว SME ต้องทำอะไร? : 3 ขั้นตอนแรกในการเปลี่ยน “ต้นทุนแฝง” เป็น “แต้มต่อทางธุรกิจ”

1. เริ่มต้นจากความโปร่งใส (Start with Transparency) 

SME สามารถเปลี่ยนต้นทุนแฝง เช่น ค่าใช้จ่ายที่ซ่อนอยู่จากการดำเนินธุรกิจที่ไม่โปร่งใสให้กลายเป็นแต้มต่อทางธุรกิจได้ เพียงเริ่มต้นจากการเปิดเผยข้อมูลพื้นฐานอย่างโปร่งใสในการดำเนินงานซึ่งสิ่งที่ SME ทำได้ทันทีคือการเปิดเผยข้อมูลพื้นฐานเท่าที่ทำได้ เช่น การบอกแหล่งที่มาของวัตถุดิบหลัก หรือสื่อสารนโยบายต่อต้านการทุจริตที่ชัดเจน โดยแนวทางนี้จะช่วยสร้างความน่าเชื่อถือและรักษาความต่อเนื่องของธุรกิจในห่วงโซ่อุปทาน

2. เลือกทำในสิ่งที่สร้าง Impact ที่สุด (Focus on Materiality) 

SME ไม่จำเป็นต้องเริ่มทำทุกประเด็นด้านความยั่งยืนตั้งแต่แรก แต่สามารถเลือกประเด็นที่เกี่ยวข้องและมีผลกระทบต่อธุรกิจมากที่สุดมาทำก่อนได้ เพื่อหลีกเลี่ยงต้นทุนแฝงจากการดำเนินงาน หากธุรกิจมีการใช้พลังงานสูง ประเด็น ESG ที่สร้างผลกระทบสูงสุดคือ การลดการใช้พลังงาน (E-Environment) หากละเลยเรื่องนี้ ต้นทุนแฝงจากพลังงานที่ใช้ในรูปของค่าไฟที่สูงลิ่วจะกัดกินกำไรของธุรกิจไปเรื่อย ๆ

3. สื่อสารสิ่งที่ทำ ไม่ใช่สิ่งที่ฝัน (Communicate Actions, Not Ambitions)

การสื่อสารเป็นสิ่งสำคัญ แต่การสื่อสารที่เน้นแค่ความตั้งใจจะกลายเป็นความเสี่ยงด้านชื่อเสียงได้ โดยสิ่งที่ SME ควรทำคือสื่อสารสิ่งที่ได้ลงมือทำไปแล้วแม้จะเป็นเรื่องเล็ก ๆ ก็ตาม เช่น การเปลี่ยนมาใช้บรรจุภัณฑ์รีไซเคิลแล้ว 50% โดยการสื่อสารอย่างซื่อสัตย์และวัดผลได้ จะช่วยสร้างภาพลักษณ์ที่ดี พร้อมพิสูจน์ให้ลูกค้าหรือนักลงทุนเห็นว่าธุรกิจลดความเสี่ยงจากการดำเนินงานและพร้อมเติบโตอย่างยั่งยืน

บทสรุป: การทำ ESG ไม่ใช่ “ค่าใช้จ่าย” แต่คือ “การซื้อประกัน” ให้อนาคตของธุรกิจ

เมื่อมองลึกลงไปต้นทุนแฝงจากการไม่ทำ ESG ไม่ได้เป็นเพียงความเสี่ยงทางภาพลักษณ์ แต่คือค่าใช้จ่ายจริงของธุรกิจและยังทำให้ SME สูญเสียโอกาสการเข้าถึงตลาดและนวัตกรรมใหม่ ๆ สูญเสียลูกค้าและบุคลากร ทั้งยังตัดโอกาสในการเข้าถึงแหล่งทุนอีกด้วย ดังนั้น การทำ ESG จึงไม่ใช่ค่าใช้จ่ายส่วนเกิน แต่คือการจัดการความเสี่ยงที่ช่วยให้ธุรกิจอยู่รอดและเติบโตในโลกที่ความยั่งยืนกลายเป็นมาตรฐานของการดำเนินธุรกิจ

สำหรับ SME แล้ว การเริ่มต้นไม่จำเป็นต้องใหญ่เพียงเริ่มจากความโปร่งใสในกระบวนการทำงาน การเลือกทำสิ่งที่มีผลต่อธุรกิจจริง และสื่อสารสิ่งที่ลงมือทำอย่างซื่อสัตย์ ก็เพียงพอที่จะเปลี่ยน “ต้นทุนแฝง” ให้กลายเป็น “แต้มต่อทางการแข่งขัน” ที่ยั่งยืนในระยะยาวได้ 

ข้อมูลอ้างอิง

1. The Hidden Costs Of Unsustainable Project Practices สืบค้นเมื่อวันที่ 17 ตุลาคม 2568 จาก https://www.forbes.com/councils/forbesbusinesscouncil/2025/04/22/the-hidden-costs-of-unsustainable-project-practices/

2. ESG ซ่อนอยู่ตรงไหนในงบการเงิน สืบค้นเมื่อวันที่ 17 ตุลาคม 2568 จาก https://www.setinvestnow.com/th/knowledge/article/668-hidden-esg-data-in-balance-sheet

3. ESG Risk ความเสี่ยงด้านความยั่งยืน สืบค้นเมื่อวันที่ 17 ตุลาคม 2568 จาก https://setsustainability.com/page/esg-risk

4. ประกาศกรมโรงงานอุตสาหกรรม เรื่อง การกำหนดอัตราค่าปรับสำหรับการระบายน้ำทิ้งออกจากโรงงาน ที่มีลักษณะไม่เป็นไปตามประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ออกตามความในพระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ. ๒๕๓๕ สืบค้นเมื่อวันที่ 25 ตุลาคม 2568 จาก https://www.gem-thai.com/wp-content/uploads/2019/03/13.pdf

5. การดำเนินการเกี่ยวกับสินค้าที่อาจเป็นอันตราย สืบค้นเมื่อวันที่ 25 ตุลาคม 2568 จาก

https://www.ocpb.go.th/news_view.php?nid=9763