Zero Waste สำหรับ SME จัดการขยะอย่างไรให้ลดต้นทุนและช่วยโลก

การทำธุรกิจยุคใหม่ นอกจากต้นทุนจะพุ่งสูงขึ้นเรื่อย ๆ แล้ว ผู้บริโภคยังมีความตื่นตัวเรื่องสิ่งแวดล้อมกันมากขึ้นด้วย ส่งผลให้ผู้ประกอบการ SME จำเป็นต้องมองหากลยุทธ์ที่ตอบโจทย์ทั้งประสิทธิภาพทางธุรกิจและความรับผิดชอบต่อโลกไปพร้อมกัน ซึ่งหนึ่งในแนวคิดที่กำลังได้รับความสนใจอย่างต่อเนื่อง คือ “Zero Waste” หรือแนวคิดการดำเนินธุรกิจโดยไม่สร้างของเสียเพิ่ม

อย่างไรก็ดี หลักการของ Zero Waste ไม่ใช่แค่การลดขยะ แต่คือการบริหารจัดการทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดการจัดการองค์กรของ SME ส่วนใหญ่ ที่มุ่งเน้นการวางโครงสร้างเพื่อความยืดหยุ่นในการบริหารต้นทุน ลดความซ้ำซ้อน และขยายขอบเขตการดำเนินธุรกิจอย่างยั่งยืน

เริ่มต้นอย่างเป็นระบบด้วยการวิเคราะห์ขยะในธุรกิจ

Zero Waste สำหรับ SME ควรเริ่มต้นจากการเข้าใจ “ของเสีย” ที่เกิดขึ้นในอุตสาหกรรมของตัวเองก่อน อย่าเพิ่งรีบทิ้งทุกอย่าง แต่ควรมองว่าขยะเหล่านั้นอาจเป็นข้อมูลที่คุณสามารถนำมาใช้ปรับปรุงกระบวนการทำธุรกิจได้อย่างเป็นระบบ โดยมีแนวทางปฏิบัติดังนี้

เก็บข้อมูลปริมาณและประเภทขยะในแต่ละวัน

เริ่มจากการบันทึกข้อมูลขยะที่เกิดขึ้น โดยแยกตามประเภท ตั้งแต่อินทรีย์ พลาสติก กระดาษ ไปจนถึงของเสียอันตราย พร้อมแยกตามแผนกหรือกิจกรรมที่ก่อให้เกิดขยะ เช่น การผลิต การแพ็กสินค้า หรือการให้บริการ

ระบุกระบวนการที่ก่อให้เกิดขยะมากที่สุด

 วิเคราะห์ว่าขยะส่วนใหญ่มาจากจุดใด เช่น บรรจุภัณฑ์ส่วนเกิน วัตถุดิบเหลือทิ้ง หรือของเสียจากการตัดเย็บ เพื่อเลือกแนวทางลดขยะที่ต้นทางอย่างแม่นยำ

คำนวณค่าใช้จ่ายในการจัดการขยะ

ประเมินต้นทุนทางตรง เช่น ค่าจัดเก็บและขนส่งขยะ รวมถึงต้นทุนทางอ้อม ไม่ว่าจะเป็นการสูญเสียของวัตถุดิบ ค่าแรงซ้ำซ้อน หรือการเสียโอกาสจากการจัดเก็บที่ไม่เป็นระบบ

กลยุทธ์ 4Rs สำหรับการจัดการขยะใน SME

หลักการของ Zero Waste สำหรับ SME มีแกนสำคัญอยู่ที่แนวทาง “4Rs” ซึ่งธุรกิจสามารถนำไปปรับใช้ในแต่ละขั้นตอนการดำเนินงานได้อย่างยืดหยุ่น โดยมีจุดประสงค์เพื่อลดปริมาณขยะได้อย่างเป็นรูปธรรม พร้อมลดต้นทุนในระยะยาว

Reduce (ลดการใช้)

ลดการใช้ทรัพยากรตั้งแต่ต้นทาง เช่น ออกแบบบรรจุภัณฑ์ให้ใช้วัสดุน้อยลง เลือกใช้วัสดุแบบมัลติฟังก์ชัน หรือใช้ระบบดิจิทัลแทนเอกสารกระดาษในสำนักงาน

Reuse (นำกลับมาใช้ใหม่)

ปรับกระบวนการให้สามารถใช้ทรัพยากรซ้ำ เช่น การล้างและนำกล่องแพ็กสินค้าเดิมกลับมาใช้ใหม่ หรือการสร้างโครงการ Zero Waste คืนบรรจุภัณฑ์จากลูกค้าเพื่อนำมาหมุนเวียนใช้งาน

Recycle (รีไซเคิล)

จัดแยกขยะอย่างมีประสิทธิภาพเพื่อส่งต่อเข้าสู่ระบบรีไซเคิล ไม่ว่าจะเป็นกระดาษ แก้ว พลาสติก หรือเศษโลหะ พร้อมทำงานร่วมกับผู้รับซื้อหรือโรงงานรีไซเคิลในท้องถิ่น

Recover (แปรรูปเพื่อเปลี่ยนเป็นพลังงาน)

ในกรณีที่ขยะบางประเภทไม่สามารถรีไซเคิลได้ อาจใช้วิธีแปรรูปแทน เช่น การนำเศษอาหารไปผลิตเป็นปุ๋ยหมัก หรือนำขยะไปแปรรูปเป็นพลังงานชีวมวลร่วมกับเครือข่ายภาคธุรกิจหรือเทศบาล

การ Enrich ขยะให้มีมูลค่าสูงขึ้นด้วย Design และ Technology

อีกหนึ่งเทรนด์ที่น่าสนใจ คือ การเปลี่ยนขยะจาก “ของเสีย” ให้กลายเป็น “โอกาสทางธุรกิจ” ด้วยแนวคิด Enrich Waste หรือ การเพิ่มมูลค่าขยะผ่านการออกแบบและเทคโนโลยี ซึ่งแนวทางนี้นอกจากจะช่วยลดขยะแล้ว ยังเป็นการสร้างรายได้จากทรัพยากรเดิม ช่วยให้ธุรกิจ SME มีความแตกต่างและยั่งยืนในตลาดที่ให้ความสำคัญกับสิ่งแวดล้อมอีกด้วย

ตัวอย่างเชิงปฏิบัติ เช่น

เปลือกกาแฟ → ถ้วยกาแฟดีไซน์รักษ์โลก

ธุรกิจร้านกาแฟสามารถรวบรวมเปลือกกาแฟแห้งไปแปรรูปเป็นวัสดุชีวภาพ เพื่อผลิตเป็นแก้วกาแฟหรืออุปกรณ์ใช้ซ้ำที่มีดีไซน์เฉพาะตัว

เศษพลาสติก → เฟอร์นิเจอร์คุณภาพดี

ธุรกิจงานช่างหรือผลิตภัณฑ์ตกแต่งสามารถนำเศษพลาสติกกลับมาอัดขึ้นรูปใหม่ เพื่อสร้างเป็นเฟอร์นิเจอร์ดีไซน์ร่วมสมัยหรือสินค้าสำหรับตลาดเฉพาะกลุ่ม

ผ้าเหลือใช้ → สินค้ารุ่นลิมิเต็ด

ในกลุ่มธุรกิจสิ่งทอหรือแฟชั่น การออกแบบคอลเลกชันพิเศษโดยใช้เศษผ้าร่วมกับนักออกแบบหรือศิลปินชื่อดัง ไม่เพียงช่วยลดของเสียเท่านั้น แต่ยังสร้างจุดขายใหม่ให้กับแบรนด์ได้เช่นกัน

การปรับกระบวนการธุรกิจสู่แนวคิด Zero Waste สำหรับ SME

การบรรลุเป้าหมาย Zero Waste สำหรับ SME นอกจากจะมีการจัดการขยะภายนอกแล้ว ยังต้องให้ความสำคัญกับการปรับระบบภายในให้สอดคล้องกับเป้าหมายด้านความยั่งยืนด้วย ดังนี้

เลือกคู่ค้าที่มีนโยบายด้านสิ่งแวดล้อมสอดคล้องกัน

เลือกใช้ซัปพลายเออร์ที่มีการดำเนินโครงการ Zero Waste หรือใช้วัสดุที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เช่น วัสดุย่อยสลายได้ หรือมีระบบคืนสินค้าเพื่อนำไปรีไซเคิล

ออกแบบผลิตภัณฑ์ให้เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

ปรับดีไซน์สินค้าให้ใช้วัสดุน้อยลง สามารถถอดประกอบหรือซ่อมแซมได้ง่าย และง่ายต่อการรีไซเคิลในอนาคต ช่วยลดความซับซ้อนของวัสดุที่ใช้ผสมกันจนรีไซเคิลยาก

ปลูกฝังค่านิยมในองค์กร

ส่งเสริมให้พนักงานทุกระดับเข้าใจหลักการของ Zero Waste ผ่านกิจกรรมเวิร์กช็อป ประกวดนวัตกรรมลดขยะ หรือการตั้งเป้าหมายลดขยะประจำไตรมาส เพื่อสร้างวัฒนธรรมองค์กรที่มีส่วนร่วมในการเปลี่ยนแปลง

Case Study: ตัวอย่างธุรกิจที่ดำเนินโครงการ Zero Waste เปลี่ยนขยะให้เป็นมูลค่า

หนึ่งในแนวทางที่ทำให้แนวคิด Zero Waste สำหรับ SME เป็นจริงและยั่งยืน คือ การเรียนรู้จากผู้ประกอบการที่ลงมือทำจริง และสามารถเปลี่ยนภาระจากของเสียให้กลายเป็นโอกาสทางธุรกิจได้อย่างเป็นรูปธรรม ซึ่งกรณีศึกษาต่อไปนี้ แสดงให้เห็นถึงความเป็นไปได้ในการนำหลักการของ Zero Waste มาประยุกต์ใช้กับธุรกิจในหลากหลายอุตสาหกรรม ทั้งการผลิต การออกแบบ และสินค้าไลฟ์สไตล์

“เวิลด์กรีน พลัส” จากกากอุตสาหกรรม สู่บริการจัดการขยะครบวงจร

จากจุดเริ่มต้นในฐานะผู้ผลิตปุ๋ยอินทรีย์จากของเสียในโรงงาน “เวิลด์กรีน พลัส” มองเห็นศักยภาพในกากอุตสาหกรรมซึ่งมีปริมาณมหาศาลและต้องใช้ต้นทุนสูงในการกำจัด บริษัทจึงต่อยอดสู่การเป็นผู้ให้บริการจัดการขยะอุตสาหกรรมแบบครบวงจร ตั้งแต่การเก็บ รวบรวม คัดแยก ไปจนถึงการนำไปแปรรูปเป็นปุ๋ยหรือวัสดุทดแทนพลังงาน

ความสำเร็จของ เวิลด์กรีน พลัส มาจากการผสานองค์ความรู้ด้านสิ่งแวดล้อม นวัตกรรมการแปรรูป และการเข้าใจปัญหาเชิงลึกของภาคอุตสาหกรรม พร้อมทั้งมีการลงทุนในเครื่องจักรและเทคโนโลยีเพื่อจัดการกับบรรจุภัณฑ์อุตสาหกรรมที่ยากต่อการรีไซเคิล เช่น ถุงพลาสติก หลอด ฯลฯ

SC GRAND รีไซเคิลผ้าเก่า สู่แบรนด์ Sustainable Fashion

“SC GRAND” ธุรกิจครอบครัวที่มีประสบการณ์ด้านสิ่งทอมากว่า 60 ปี สู่การพัฒนาแบรนด์ Circular ที่เน้นการนำผ้าเก่าและเศษผ้าจากโรงงานมารีไซเคิลโดยไม่ผ่านกระบวนการย้อมสีหรือล้างฟอก เพื่อลดการใช้น้ำและสารเคมี ด้วยเป้าหมายในการผลิตเสื้อผ้าแฟชั่นที่ยั่งยืน

SC GRAND นำแนวคิด Circular Economy มาใช้ในการสร้างสินค้าใหม่จากวัตถุดิบเดิม 100% ทั้งยังได้รับการรับรองมาตรฐาน GRS (Global Recycled Standard) และมีการร่วมมือกับนักวิจัยต่างประเทศ เพื่อวัดผลกระทบของผลิตภัณฑ์ต่อสิ่งแวดล้อมอย่างเป็นระบบ

loqa อิฐรักษ์โลกจากเศษแก้วและเซรามิก ผสานดีไซน์กับความยั่งยืน

แบรนด์วัสดุก่อสร้างที่เกิดจากการต่อยอดธุรกิจครอบครัว “loqa (โลกา)” ใช้เศษแก้วและเซรามิกเหลือทิ้งจากโรงงานและครัวเรือน มาผ่านกระบวนการผลิตที่ออกแบบตามแนวทาง Circular Design กลายเป็นอิฐตกแต่งที่มีสีสันและพื้นผิวที่หลากหลาย โดยจุดเด่นของ loqa คือ การออกแบบที่คำนึงถึงความสวยงามควบคู่ไปกับความยั่งยืน สามารถนำวัสดุกลับมาแปรรูปใช้ใหม่ได้อีกครั้งหลังใช้งานแล้ว พร้อมทั้งมีการประเมินคาร์บอนฟุตพรินต์อย่างต่อเนื่อง เพื่อมุ่งสู่เป้าหมาย Net Zero

THAIS เปลี่ยนโฉมเศษหนังที่ไม่ใช้แล้ว สู่เครื่องหนังรักษ์โลก

ธุรกิจสตาร์ตอัปไทยที่ก่อตั้งจาก Pain Point ของ “เศษหนัง” ซึ่งเป็นของเสียปริมาณมหาศาลจากอุตสาหกรรมตัดเย็บ “THAIS (ธาอีส)” ใช้กระบวนการรีไซเคิลที่พัฒนาเองชื่อว่า Regenesis Process สามารถแปรรูปเศษหนังเหล่านั้นเป็นวัสดุใหม่ โดยไม่ใช้สารเคมีอันตรายและลดการใช้พลังงานได้กว่า 50%

สินค้าของ THAIS ครอบคลุมทั้งกลุ่มไลฟ์สไตล์ เฟอร์นิเจอร์ และของใช้ในบ้าน มีลายหินอ่อนที่เป็นเอกลักษณ์ แสดงถึงการผสานระหว่างงานดีไซน์กับวัตถุดิบที่ยั่งยืน อีกทั้งยังสร้างงานให้กับชุมชนและสร้างรายได้จากวัตถุที่เคยเป็นขยะ

<H2> บทสรุปและแนวทางสู่ความสำเร็จ

เส้นทางของการเป็นธุรกิจ Zero Waste สำหรับ SME เริ่มต้นจากความเข้าใจและความตั้งใจที่ค่อย ๆ สะสมกลายเป็นความเปลี่ยนแปลงที่จับต้องได้ โดยการจัดการขยะไม่ใช่เพียงภารกิจด้านสิ่งแวดล้อม แต่คือการจัดการทรัพยากรในรูปแบบหนึ่งที่ส่งผลต่อผลประกอบการโดยตรง ทั้งในแง่ต้นทุนที่ลดลง โอกาสทางธุรกิจใหม่ ๆ ที่เกิดขึ้น และภาพลักษณ์ที่แข็งแรงในสายตาของลูกค้าและสังคม

แนวทางสู่ความสำเร็จไม่ได้ซับซ้อน หากยึดหลักคิด “มองทั้งระบบ เห็นทั้งห่วงโซ่” โดยเริ่มจากการเก็บข้อมูลที่แม่นยำ แยกประเภท แยกกิจกรรม เพื่อให้เห็นว่าขยะที่เกิดขึ้นในแต่ละวันไม่ใช่ของไร้ค่า แต่เป็นดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพของกระบวนการภายใน และเมื่อลงลึกไปถึงขั้นตอนที่สร้างของเสียมากที่สุด ก็ย่อมสามารถออกแบบวิธีแก้ไขที่ตรงจุด ลดขยะได้จากต้นทาง แทนที่จะมาจัดการเมื่อมันกลายเป็นภาระไปแล้ว

หลักการของ Zero Waste จึงไม่ใช่เพียงเรื่องของการลดขยะให้ได้ 100% เท่านั้น แต่คือการ “ปรับมุมมองธุรกิจ” ให้เห็นคุณค่าของสิ่งที่เคยมองข้าม ลงมือจัดการอย่างมีระบบ และสื่อสารกับทุกภาคส่วนขององค์กร ไม่ว่าจะเป็นพนักงาน ซัปพลายเออร์ หรือแม้แต่ลูกค้า ให้เข้าใจและมีส่วนร่วมกับเป้าหมายนี้ร่วมกัน เมื่อเป้าหมายไม่ใช่ภาระของคนใดคนหนึ่ง แต่เป็นวัฒนธรรมของทั้งองค์กร ความสำเร็จจึงเกิดขึ้นได้จริงและยั่งยืน

ข้อมูลอ้างอิง

1. Stop Dreaming And Start Building a Zero-Waste Business. สืบค้นเมื่อวันที่ 8 มิถุนายน 2568 จาก https://www.resourcify.com/blog/zero-waste-business-strategy

2. The 4Rs of Waste Management. สืบค้นเมื่อวันที่ 8 มิถุนายน 2568 จาก https://ecoresources.net.au/2023/06/modern-farming-techniques-paving-the-way-for-sustainable-agriculture-10-14/

3. Zero Waste Business Guide: From Concept to Success. สืบค้นเมื่อวันที่ 8 มิถุนายน 2568 จาก https://www.kimecopak.ca/blogs/news/zero-waste-business

4. ถอดบทเรียนแนวคิดต่างของ “เวิลด์กรีน พลัส” พลิกภาระสู่โอกาส เปลี่ยนของเสียให้เป็นมูลค่า. สืบค้นเมื่อวันที่ 8 มิถุนายน 2568 จาก https://www.bangkokbanksme.com/en/sme-story-world-green-plus

5. SC GRAND แปลงคุณค่าจากผ้าเก่า สู่ Sustainable Fashion ที่เป็นมิตรต่อโลก. สืบค้นเมื่อวันที่ 8 มิถุนายน 2568 จาก https://www.bangkokbanksme.com/en/sc-grand-sustainable-fashion

6. ‘loqa’ (โลกา) อิฐรักษ์โลกจากวัสดุเหลือทิ้ง ผสาน “ดีไซน์” กับ “ความยั่งยืน” Transition ธุรกิจสู่ Net Zero. สืบค้นเมื่อวันที่ 8 มิถุนายน 2568 จาก https://www.bangkokbanksme.com/en/loaqsme

7. จากกองภูเขาเศษหนังเหลือทิ้ง สู่แบรนด์ ‘THAIS’ เครื่องหนังรักษ์โลกสุดคูล. สืบค้นเมื่อวันที่ 8 มิถุนายน 2568 จาก https://www.bangkokbanksme.com/en/co-founder