ผู้ประกอบการ SME ปรับตัวอย่างไร เมื่อโลกกลายเป็นสังคมผู้สูงอายุ สู่การพัฒนาสินค้าและบริการตอบโจทย์ตลาด

ปัจจุบันทั่วโลกกำลังประสบปัญหาสังคมสูงวัย (Aging Society) โดยองค์การสหประชาชาติกำหนดว่า ประเทศใดได้เข้าสู่ ‘สังคมสูงวัย’ แล้วนั้น สามารถพิจารณาได้จากสัดส่วนของประชากรอายุ 65 ปีขึ้นไปที่มีมากกว่าร้อยละ 7 หากประเทศนั้นมีจำนวนประชากรสูงวัยมากกว่าร้อยละ 14 เรียกได้ว่าเข้าสู่ ‘สังคมสูงวัยอย่างสมบูรณ์’ (Complete Aged Society) และหากประเทศใดมีประชากรสูงวัยมากกว่าร้อยละ 20 แสดงว่าประเทศนั้นได้เข้าสู่ ‘สังคมสูงวัยระดับสุดยอด’ (Super Aged Society)

ซึ่งจากข้อมูลที่น่าสนใจของมูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.) และสถาบันวิจัยประชากรไทยและสังคม ม.มหิดล บอกไว้ว่าตอนนี้ทั่วโลกมีผู้สูงอายุอยู่ประมาณ 1,000 ล้านคนของประชากรทั้งหมดเกือบ 8,000 ล้านคน ซึ่งหากมองเจาะลึกมาที่ 10 ประเทศอาเซียน จะพบว่ากลายเป็นภูมิภาคสังคมสูงอายุไปแล้ว เพราะมีประชากรสูงอายุ 60 ปีขึ้นไป มากถึง 11% และมี 7 ประเทศที่ก้าวสู่สังคมสูงวัย โดยไทยและสิงคโปร์ถือว่าเปลี่ยนแปลงได้เข้มข้นที่สุดในภูมิภาค 

จากสถิติจำนวนผู้สูงอายุในประเทศไทย โดยกรมกิจการผู้สูงอายุ ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2564 พบว่า มีจำนวนทั้งหมด 12,126,016 คน แยกเป็นหญิง 6,773,029 คน และชาย 5,352,987 คน โดยมีการคาดการณ์ว่าในปี 2574 ไทยจะกลายเป็นสังคมสูงวัยระดับสุดยอดเหมือนกับญี่ปุ่น คือมีประชากรสูงอายุ 60 ปีขึ้นไปมากถึง 28% ของประชากรทั้งหมด ด้วยปัญหาสังคมผู้สูงวัยส่งผลให้ธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับ Aged Society ซึ่งเป็นอีกหนึ่ง Mega Trend ที่กำลังมาแรง ตลาดทั่วโลกและในเมืองไทยเติบโตอย่างต่อเนื่องตามไปด้วย

โดย Mega Trend ถือเป็นคำยอดฮิตที่ถูกกล่าวถึงเสมอในการวิเคราะห์สิ่งที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต ซึ่งแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญของโลกในมิติต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นสังคม เศรษฐกิจ การเมือง สิ่งแวดล้อม และเทคโนโลยี ซึ่งส่งผลกระทบอย่างสำคัญต่อมนุษย์ แต่เมื่อสิ่งเหล่านี้อาจก่อให้เกิดผลกระทบในทุกด้านต่อโลก ไม่ว่าจะเป็นความเปลี่ยนแปลงในด้านที่ดีหรือตรงกันข้าม สิ่งนี้เรียกว่า ‘Mega Trend’ เช่น ภาวะโลกร้อนส่งผลให้เกิดเมกะเทรนด์ เรื่องความยั่งยืนในการประกอบธุรกิจที่เป็นมิตรต่อโลก (Sustainability) และวิกฤต Climate Change หรือจำนวนประชากรที่สูงขึ้นอย่างรวดเร็วจนทำให้เกิด Mega Trend ด้านอาหารที่ยั่งยืน (Future Food)

ซึ่ง McKinsey บริษัทที่ปรึกษาแถวหน้าของโลก ได้แสดงทรรศนะไว้ว่า Mega Trend คือแนวทางการเปลี่ยนแปลงที่เปรียบเสมือนเพื่อน การวิเคราะห์ คาดการณ์อนาคตทางธุรกิจและการลงทุนในอนาคต จะแสดงให้เห็นถึงแนวโน้มของอุตสาหกรรม ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญและจำเป็นสำหรับภาคธุรกิจ ผลจากการเปลี่ยนแปลงทางสังคม เศรษฐกิจ การเมือง สิ่งแวดล้อม และเทคโนโลยีส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวัน รวมถึงชีวิตการทำงาน

แต่ด้วยความที่สังคมผู้สูงอายุมีหลายระดับ แบ่งตามสัดส่วนของประชากรในประเทศนั้นๆ และไม่ว่าเราจะอยู่ในระดับไหนก็จำเป็นต้องศึกษาความต้องการของผู้สูงอายุให้ดี เพื่อนำไปพัฒนาต่อยอดธุรกิจเพื่อผู้สูงอายุให้ตรงตามความต้องการที่เฉพาะเจาะจงของคนกลุ่มนี้และสร้างรายได้เพิ่ม ดังนั้นซีรีส์ตอนนี้จึงขอนำเทรนด์พฤติกรรมของผู้สูงอายุยุคใหม่ในด้านต่างๆ มาให้ได้ทราบเพื่อภาคธุรกิจปรับตัว (Business Transformation) ตอบโจทย์อย่างตรงจุด โดยอ้างอิงข้อมูลจากภาควิชาการตลาด วิทยาลัยการจัดการ มหาวิทยาลัยมหิดล ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็น 3 พฤติกรรมดังนี้

ในสังคมผู้สูงวัยมักมีสัดส่วนค่าใช้จ่ายในการดำรงชีพมากที่สุด เช่น ค่าอาหาร เครื่องดื่ม รองลงมาเป็นค่าใช้จ่ายในการทำกิจกรรมเพื่อความบันเทิงอย่างการท่องเที่ยว พักผ่อน หรือบางรายอาจไปซื้อสินค้ากับลูกหลานที่ห้างสรรพสินค้า ซึ่งประเภทของสินค้าที่ซื้อจะแตกต่างกันออกไป

การออกมาทานอาหารนอกบ้านสำหรับผู้สูงอายุเป็นการเปลี่ยนบรรยากาศได้อย่างดี ซึ่งส่วนมากมักจะออกไปรับประทานอาหารอย่างน้อยสัปดาห์ละ 1 ครั้ง ในวันหยุดกับเพื่อนและครอบครัว เหตุผลหลักในการเลือกร้านอาหารคือ รสชาติ คุณภาพของอาหาร โดยมักจะเลือกร้านเก่าแก่ที่เคยรับประทานเป็นประจำ เพราะมีรสชาติที่ถูกปาก ส่วนเรื่องอื่นๆ ผู้สูงอายุอยากให้เมนูอาหารมีรูปภาพประกอบชัดเจน มีตัวหนังสือขนาดใหญ่เพื่อให้อ่านง่าย และร้านควรมีอุปกรณ์เซฟตี้ เช่น ราวจับกันลื่นในห้องน้ำ ทางลาดสำหรับรถเข็นด้วย

ส่วนมากผู้สูงอายุมักออกไปเที่ยวกันเป็นกลุ่มใหญ่ๆ มากกว่าไปเที่ยวคนเดียว ชอบเดินทางไปกับเพื่อนเพราะมีเวลาว่างตรงกัน นัดง่าย สนุกสนานได้อย่างเต็มที่และยังชอบเดินทางไปเที่ยวกับครอบครัวด้วย จะเห็นว่าผู้สูงอายุไม่ชอบไปเที่ยวกับคนแปลกหน้ามากเท่าไร ทำให้การท่องเที่ยวแบบทัวร์ได้รับความนิยมน้อยกว่า ซึ่งจุดนี้ใครที่อยากทำธุรกิจเพื่อผู้สูงอายุสามารถนำไปปรับใช้เพื่อสร้างบริการที่โดนใจได้

 

ด้วยความที่จำนวนผู้สูงอายุจะเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ จึงเป็นโอกาสและความท้าทายใหม่ๆ ของภาคธุรกิจ ผู้ประกอบการและ SME ที่ต้องตีโจทย์แตกว่า ธุรกิจหรือสินค้ารวมถึงบริการประเภทใดที่เจาะตลาดกลุ่มนี้ได้ เพื่อรองรับความต้องการที่มีเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ มาดูกันว่ามี 6 กลุ่มธุรกิจอะไรบ้าง ที่มีโอกาสเติบโตได้รับประโยชน์จากสังคมผู้อายุ 

ธุรกิจประเภทนี้ถือเป็นเทรนด์ที่กำลังมาแรงแบบฉุดไม่อยู่ และจะยังฮิตไปยาวๆ สำหรับทุกคนที่รักสุขภาพ แต่ใช่ว่าอาหารและเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพที่วางขายตามท้องตลาดตอนนี้จะเหมาะกับทุกเพศทุกวัยนะ เพราะบางทีสำหรับผู้สูงวัยอาจต้องการอาหารและเครื่องดื่มที่มีกรรมวิธีทำโดยเฉพาะ เช่น มีสารอาหารครบถ้วน มีวัตถุดิบที่ย่อยง่าย เนื้อละเอียด ง่ายต่อการกลืน หรือปรุงรสหวานจากธรรมชาติ เน้นรสจืด หลีกเลี่ยงเครื่องปรุงที่มีผลต่อสุขภาพ หรือที่จะทำให้ระบบภูมิคุ้มกันร่างกายของผู้สูงวัยเสื่อมได้ง่ายขึ้น

แม้จะมีเทคโนโลยีหรืออุปกรณ์ทันสมัยไว้คอยอำนวยสะดวก เพิ่มความสบายให้กับผู้สูงวัยได้ แต่ก็ต้องอาศัยการดูแลที่ดีจากมนุษย์ด้วย ยิ่งมีผู้สูงวัยจำนวนมากเท่าไหร่ ธุรกิจการให้ดูแลและบริการผู้สูงวัยโดยมนุษย์ก็ยิ่งเป็นที่ต้องการมากขึ้น เพราะผู้สูงวัยจะรู้สึกดีขึ้น หากได้รับเอาใจใส่อย่างดี จากการดูแลที่เป็นมิตร มีความเห็นอกเห็นใจ ยิ่งไปกว่านั้นหากในการบริการสามารถมอบความสุขและความบันเทิงในส่วนอื่นๆ ได้แบบครบวงจร นอกจากการดูแลผู้ป่วย เช่น สามารถเป็นเพื่อนพาเที่ยว พาไปทำกิจกรรมนอกบ้าน หรือหากิจกรรมแก้เบื่อทำในบ้านได้ รับรองว่าความสำเร็จอยู่ไม่ไกลแน่นอน

แน่นอนว่าผู้สูงวัยต่างก็ต้องการการดูแลที่เหมาะสมกับช่วงวัยและสรีระร่างกายเป็นพิเศษ โดยเฉพาะสิ่งที่มีผลกับสุขภาพและการใช้ชีวิตโดยตรง อย่างการนอนหรือการนั่ง เช่น เตียงต้องถูกออกแบบให้ต่ำกว่าปกติ  โซฟาหรือเก้าที่นั่งประจำนานๆ ไม่ควรยุบตัวหรือแข็งมากเกินไปเพราะอาจทำให้ปวดหลัง เป็นต้น

เป็นธรรมดาของชีวิตผู้สูงวัยหลังเกษียณ อาจมีเหงาบ้าง เบื่อบ้าง สิ่งที่จะสร้างความบันเทิงได้มากที่สุดในยุคดิจิทัลแบบนี้ คงหนีไม่พ้นโทรศัพท์มือถือ หรือโซเชียลมีเดีย ที่คอยสร้างสีสัน ความสนุกสนานได้ตลอดเวลา แต่ข้อเสียคืออาจทำให้ผู้สูงวัยติดโซเชียลฯ มากเกินไปจนไม่เป็นอันทำอะไร แบบนี้ถ้ามีธุรกิจที่สามารถสร้างความบันเทิง และดึงดูดความสนใจผู้สูงวัยได้มากกว่าโซเชียลมีเดีย รับรองว่าจะเป็นอีกทางเลือกผลตอบรับดีแน่นอน

สิ่งสำคัญของการสร้างบ้านหรือที่อยู่อาศัย คือต้องตอบโจทย์การใช้ชีวิตของผู้อยู่อาศัย โดยเฉพาะกับผู้สูงอายุที่เริ่มมีปัญหาสุขภาพ เดินไม่สะดวก ลุกนั่งลำบาก อาจต้องมีเครื่องมือช่วยเรื่องความปลอดภัย อุปกรณ์ที่ทันสมัย หรือบ้านที่ถูกออกแบบมาเพื่อรองรับผู้สูงวัยโดยเฉพาะ เช่น การติดตั้งราวจับเพื่อให้ผู้สูงวัยประคองตัวเดินภายในบ้านได้ หรือสร้างทางลาดสำหรับรถเข็นวีลแชร์ หรือติดตั้งลิฟต์ เป็นต้น

การสร้างกิจกรรมที่ตอบโจทย์กลุ่มเป้าหมาย เป็นอีกหนึ่งแผนการตลาดที่สำคัญในการทำธุรกิจ ดังนั้น ถ้ากลุ่มเป้าหมายเป็นผู้สูงวัย คุณต้องมองหากิจกรรมที่ผู้สูงวัยส่วนใหญ่ชื่นชอบ ซึ่งสังเกตได้จากคนรอบตัวคุณเอง และวิเคราะห์จากพฤติกรรมของผู้สูงวัยส่วนใหญ่ เช่น ผู้สูงวัยมักตื่นแต่เช้า ออกมาทำกิจกรรมนอกบ้าน ทั้งออกกำลังกายตามสวนสาธารณะ นั่งพูดคุยกันตามร้านกาแฟ เล่นกีฬาเบาๆ อย่างหมากรุก เปตอง หรือตีกอล์ฟ หรืออาจสร้างกิจกรรมตามงานอดิเรก หรือไลฟ์สไตล์ เช่น ทำอาหาร ท่องเที่ยว หรือไปวัด ทำบุญ ก็ล้วนเป็นไอเดียดีๆ ให้คุณๆ ได้ต่อยอดทางธุรกิจ แถมจะได้ใจผู้สูงวัยไปเต็มๆ อีกด้วย

https://www.dop.go.th/th/know/side/1/1/1099 

https://bit.ly/3yNxskY 

https://pr.moph.go.th/?url=pr/detail/2/04/175813/ 

https://workpointtoday.com/thai-agingsociety-65/ 

https://www.nstda.or.th/home/knowledge_post/megatrend-2020-2030/ 

https://www.dbd.go.th/download/document_file/Statisic/2563/T26/T26_202003.pdf 

https://www.bot.or.th/Thai/BOTMagazine/Pages/256301Conversation.aspx 

https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-06-12/pandemic-turbocharges-aging-theme-for-global-equities-investors 

https://www.bangkokbiznews.com/social/999172 

https://www.dop.go.th/th/know/15/494 

https://www.bangkokbanksme.com/en/trend-business-for-the-elderly