ธรรมนูญครอบครัว เขียนอย่างไร? ให้ประสบความสำเร็จ

ธรรมนูญครอบครัว (Family Business) เป็นเครื่องมือที่ได้รับการพิสูจน์ว่าเป็นหนึ่งในเครื่องมือสำคัญในการช่วยบริหารจัดการธุรกิจครอบครัว ในด้านการสร้างความชัดเจนให้กับสมาชิกในครอบครัว ซึ่งจะช่วยป้องกันปัญหาความขัดแย้ง อีกทั้งยังช่วยขับเคลื่อนธุรกิจครอบครัวให้ดำเนินไปได้อย่างมีประสิทธิภาพ ที่ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญ ในบทความก่อนหน้านี้..

โดยมีธุรกิจครอบครัวหลายบริษัทที่ประสบความสำเร็จ ได้อย่างยาวนาน ที่สานต่อธุรกิจอย่างราบรื่น มักมีการจัดทำธรรมนูญครอบครัวเป็นของตนเอง เมื่อเห็นถึงความสำคัญเช่นนี้ จะวางแผนเขียนธรรมนูญครอบครัวอย่างไร? ให้ประสบความสำเร็จ

การเขียนธรรมนูญครอบครัวถือเป็นเรื่องละเอียดอ่อนที่สมาชิกในครอบครัวต้องเปิดใจร่วมกันในทุกๆ เรื่อง รวมทั้งมีรายละเอียดปลีกย่อยจำนวนมาก ดังนั้นควรสร้างกฎและระเบียบของการเข้ามาทำงานของคนในครอบครัวให้เกิดความชัดเจน ไม่ว่าจะเป็นการกำหนดสิทธิ์การเข้ามาทำงานในธุรกิจครอบครัว (Family Business) การวางโครงสร้างระบบสวัสดิการของครอบครัว การบริหารตำแหน่งงาน การเลื่อนตำแหน่ง การจ่ายเงินเดือน รวมไปถึงสวัสดิการต่างๆ

โดยหลักการเบื้องต้นคือ สมาชิกสายเลือดทุกคนควรมีส่วนร่วม ถ้าเป็นครอบครัวขนาดเล็กสมาชิกจำนวนไม่มาก ให้สมาชิกทุกสายเข้ามา หรือถ้าครอบครัวขนาดใหญ่ มีจำนวนสายสมาชิกมาก และมีหลายรุ่น สิ่งที่ควรพิจารณาคือ ต้องมีการส่งตัวแทนสมาชิกแต่ละสายเข้ามาอยู่ในคณะร่างธรรมนูญครอบครัว ซึ่งตัวแทนสายจะต้องเป็นผู้ที่เป็นที่ยอมรับในสายนั้นๆ บรรลุนิติภาวะ ทำงานและถือหุ้นในธุรกิจ สมาชิกที่ไม่ใช่สายเลือด เช่น เขย สะใภ้ ไม่ควรให้เข้ามายุ่งเกี่ยวกับการร่างธรรมนูญครอบครัว

กระบวนการเขียนธรรมนูญครอบครัวนั้น ต้องมีความเป็นกลางและเป็นกระบวนการที่รับฟังความคิดเห็นของทุกคน โดยเฉพาะเสียงส่วนน้อย โดยอาจเริ่มจากเรื่องที่ทุกคนสนใจ ให้ทุกคนได้ประโยชน์ก่อน และเมื่อสร้างความเชื่อมั่นต่อกระบวนการได้แล้ว การขยับเข้าไปในเรื่องที่อ่อนไหวหรือเรื่องที่เป็นปัญหาจึงจะเป็นไปได้

 

ควรระบุจำนวนสมาชิกทั้งหมด จัดทำแผนผังครอบครัว รวมทั้งกำหนดผู้นำของครอบครัว แยกส่วนโครงสร้างของครอบครัวกับธุรกิจครอบครัว (Family Business) ออกจากกันให้ชัดเจน

 แนวทางการดำเนินชีวิต กติกามารยาทในการอยู่ร่วมกันภายในครอบครัว ควรกำหนดกิจกรรมที่ทำร่วมกันภายในครอบครัว เช่น การรวมตัวกันในวันปีใหม่ วันตรุษจีน อีกทั้งควรกำหนดข้อห้ามปฏิบัติ และบทลงโทษไว้ด้วย

ควรจัดสรรผลประโยชน์ สวัสดิการ ภายในครอบครัว ระบุการจัดสรรรายได้ ค่าใช้จ่ายพื้นฐานต่างๆ ที่ทางครอบครัวจะดูแลให้กับสมาชิกอย่างเท่าเทียมกันให้ชัดเจน เช่น ที่อยู่อาศัย ค่ารักษาพยาบาล ค่าเล่าเรียน เงินเลี้ยงดู ค่าจัดงานแต่งงาน และงานศพ เป็นต้น

ทำเป็นบันทึกข้อตกลงร่วมกันระหว่างครอบครัว ซึ่งถือเป็น Emotional Binding โดยจัดทำกันขึ้นมาเอง แต่การยอมรับในธรรมนูญครอบครัวประเภทนี้อาจจะไม่ยั่งยืน เพราะไม่ได้มีผลบังคับใช้ทางกฎหมายแต่อย่างใด ดังนั้น อาจจะมีเพียงสมาชิกในครอบครัวรุ่นที่เป็นผู้จัดทำ และรุ่นที่ 2 รองจากรุ่นแรกที่ยอมรับและปฏิบัติตามกฎในครอบครัวนั้น หลังจากนั้นทายาทธุรกิจรุ่นต่อไปอาจจะไม่ยอมรับ และปฏิบัติตาม

ให้ทางที่ปรึกษากฎหมายเข้ามาช่วยจัดทำธรรมนูญครอบครัว ซึ่งถือเป็น Legal Binding การจัดทำธรรมนูญครอบครัวในลักษณะนี้ ที่ปรึกษาทางกฎหมายจะมีบทบาทช่วยวางขอบเขตของธรรมนูญครอบครัว และมีสารบัญกลางในการทำข้อตกลงร่วมกันระหว่างสมาชิกในครอบครัว อีกทั้งรูปแบบนี้จะเป็นธรรมนูญครอบครัวที่ใช้ปฏิบัติสืบต่อกันให้กับทายาทธุรกิจรุ่นต่อไป จนกว่าจะมีการปรับเปลี่ยนเงื่อนไขต่างๆ ในภายหลัง

นอกจากนี้ การจัดทำธรรมนูญครอบครัวให้ได้ผลที่ดีที่สุด และเป็นที่ยอมรับของสมาชิกทุกคนภายในครอบครัวนั้น แนะนำให้จัดทริปพักผ่อน แล้วให้ทุกคนในครอบครัวไปร่วมทำ Workshop กัน โดยมีจุดมุ่งหมายหลักคือ การร่วมกันกำหนดข้อตกลงเพื่อเป็นหลักในการบังคับใช้

ทั้งนี้ การไปพักผ่อนจะช่วยให้ทุกคนละลายพฤติกรรม ผ่อนคลาย มีเวลา และสามารถมองเห็นสิ่งจำเป็นต่างๆ ที่ต้องกำหนดขึ้นมา ซึ่งทุกคนสามารถแนะนำ โต้เถียง ปรึกษาหารือจนได้กรอบของธรรมนูญครอบครัวที่สมาชิกทุกคนยอมรับ และเห็นชอบร่วมกัน จากนั้นจึงนำมาใช้ปฏิบัติภายในครอบครัว หากพบว่าธรรมนูญยังขาดข้อกำหนดอะไร หรือไม่สามารถนำไปปฏิบัติใช้ได้จริง สามารถนำมาทบทวนแก้ไขได้ตลอด ดังนั้น จึงควรจะระบุตั้งแต่ในครั้งแรกว่า จะทำการทบทวนทุกปี หรือตามแต่สมาชิกจะกำหนด

กระบวนการในการจัดทำธรรมนูญครอบครัวมีความละเอียดอ่อน ต้องใช้ระยะเวลายาวนาน ต้องอาศัยการสื่อสารที่ดีระหว่างผู้บริหาร Family Business ทายาทธุรกิจ และสมาชิกในครอบครัว จึงจะนำพาซึ่งการจัดทำธรรมนูญครอบครัวให้ประสบความสำเร็จได้ตามที่ตั้งใจ